اوکراین؛ اعاده حیثیت شوروی بزرگ

اوضاع و شرایط سیاسی و امنیتی در اوکراین با سرعتی عجیب و به صورت لحظه به لحظه در حال دگرگونی است. جمعیت عظیمی از شهروندان غالبا روس تبار شرق اوکراین از چند روز به این سو بر ساختمان های دولتی، مراکز نظامی و انتظامی و میدان های مهم شهر حمله و تجمع کرده و بسیاری از مراکز دولتی در دست کم شش شهر شرق اوکراین تحت کنترل کامل شبه نظامیان درآمده و مردم نیز در برخی جاها به سرعت در حال به زیر کشیدن پرچم اوکراین و نصب پرچم روسیه بر فراز ساختمان های دولتی هستند.
شبه نظامیان نیز وارد مراکز نظامی می شوند و آنها را به اشغال خود درمی‌ آورند.
دولت مرکزی اوکراین که به دنبال کودتای مشابهی که پیشتر در کریمه مشاهده شد و اینک سراسر شرق اوکراین را فراگرفته، روی کار آمده، تاکنون با این رویدادهای ماجراجویانه برخوردی انفعالی و کنش پذیرانه داشته است. با وجود آنکه پیشتر اعلام کرده یک «عملیات گسترده ضد تروریستی» را در شرق کشور راه اندازی کرده که طی آن دست کم یک مامور امنیتی اوکراینی کشته و چند مامور دیگر نیز زخمی شدند.
اروپا و امریکا هم به سهم خود سعی می کنند فشارهای دیپلماتیک و مجازات های اقتصادی خود را بر مقام ها و تاجران روسی توسعه داده و شدت بخشند. با اینهمه نشانه ای حاکی از اقدام عملی غرب برای مقابله با توسعه طلبی های روسیه در اوکراین مشاهده نشده است.
با آنکه دیروز دوشنبه گزارش شد که یک جت جنگنده روسی از نزدیکی یک ناو جنگی امریکایی در دریای سیاه عبور کرده؛ اما کاخ سفید اعلام کرده است که در حال حاضر نمی خواهد به دولت اوکراین «سلاح های مرگبار» بدهد.
از جانب دیگر کارشناسان می گویند که ناتو نیز هیچگونه قراردادی با دولت اوکراین ندارد؛ تا در صورت ورود این کشور به یک جنگ تمام عیار با روسیه، در کنار آن کشور بایستد. براساس آیین نامه ناتو، کشورهایی که در آنها مناقشه ارضی جریان دارد اصولا نمی توانند به عضویت این پیمان درآیند؛ بر این اساس، ماجرای کریمه و اینک موجی از تجزیه طلبی در شرق اوکراین، دست کم به لحاظ قانونی و اصولی، مانع از عضویت این کشور در سازمان ناتو می شود؛ اما در صورتی که قواعد بازی تغییر کند به نظر نمی رسد هیچیک از این محدودیت ها بتواند جلودار تبعات سنگین تنش های جاری در شرق اروپا باشد.
نشانه هایی از تغییر احتمالی قواعد بازی نیز وجود دارد؛ هرچند این امر نمی تواند الزاما به این معنا باشد که غرب آمادگی ورود به یک جنگ تمام عیار با روسیه را داشته باشد. در واقع روس ها نیز با همین محاسبه وارد بازی با تمامیت ارضی اوکراین شده اند؛ به این امید که بتوانند دست کم بخشی از حیثیت مخدوش قدرت روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را به آن کشور بازگردانند و این همان چیزی است که اکثر مردم روسیه در آرزوی آن هستند.
اخیرا پنج نماینده پارلمان روسیه که دو تن آنها از حزب حاکم بودند خواستار محاکمه میخاییل گورباچف؛ آخرین رییس جمهوری شوروی به دلیل موافقت او با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پیشین شدند. اگرچه گورباچف این خواسته را مضحک خوانده؛ اما اگر آن را در کنار تحولات اخیر در اوکراین و سهم و نقش روسیه در آن قرار دهیم به آسانی می توان پی برد که معنای آن چیست و مهم تر از آن اینکه آنچه در اوکراین جریان دارد علاوه بر تجزیه، چیزی فراتر از تجزیه نیز است: اعاده حیثیت شوروی بزرگ!
جلسه محرمانه شورای امنیت سازمان ملل که به درخواست روسیه، ساعت ۸ شب یکشنبه به وقت نیویورک و ۳:۳۰ صبح دوشنبه به وقت کابل، برگزار شد، ظاهرا بی ‌نتیجه بود. روسیه و امریکا به لفاظی در برابر هم پرداختند و هرکدام دیگری را مسئول وقایع جاری خواندند.
فضای پس از اجلاس اما خصمانه‌تر از گذشته بود.
لحن دولت ‌های بزرگ غربی و رسانه ‌های آنها هم به شدت خصمانه است. تعبیر «جدایی ‌طلبان هوادار روسیه» تعبیر رسمی رایج در رسانه‌ های غربی است که بیانگر دیکته شدن این عنوان بر رسانه ‌های مهم است.
کمتر از دوسال پیش پارلمان اروپا نگرانی خود را از گسترش نفوذ نئونازی‌ ها در کی‌یف اعلام و تأکید کرد که «دیدگاه‌ های نژادپرستانه، ضد یهودی و بیگانه ‌ستیزانه علیه ارزش‌ ها و اصول بنیادین اتحادیه اروپاست» و از احزاب سیاسی هوادار دموکراسی در اوکراین خواست که با حزب فاشیستی سووبودا همکاری نکنند. وزارت خارجه امریکا نیز نگرانی خود را از گسترش احزاب سیاسی ضد یهودی در اوکراین اعلام کرد.
اینک در کی‌یف دولتی به قدرت رسیده که افزون بر برکنار کردن ویکتور یانوکوویچ؛ رئیس‌ جمهوری که پایگاه سیاسی و اجتماعی ‌اش در شرق اوکراین بود، قدرت را عملا به حزب فاشیستی سووبودا سپرده است. اکنون ایگور تنیوخ؛ معاون نخست ‌وزیر و وزیر دفاع، وزیر کشاورزی، وزیر محیط زیست، الگ ماخنیتسکی؛ دادستان کل اوکراین، آندری پاروبی؛ رییس شورای دفاع و امنیت ملّی و معاونش عضو رسمی سووبودا هستند.
این یعنی اینکه در حال حاضر، اولویت غرب نه مبارزه با نئونازیسم یهودستیز؛ بلکه علم کردن روسیه به مثابه خطری جدی برای آینده ناتوست.
پوتین اما در کمال آرامش از پشت پنجره های کرملین، اوضاع در اوکراین را زیر نظر دارد. او تمام محاسبات را کرده است؛ اینکه غرب چه اهرم هایی در اختیار دارد، امریکا چه هدفی را دنبال می کند، هدف از سفر رییس سیا به کی‌یف چه بود، تحریم های اروپا تا کجا پیش خواهد رفت و او در نهایت به آنچه می خواهد، می رسد یانه: اعاده حیثیت شوروی بزرگ!
محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور