حافظه متروک تاریخ

در این جامعه کلنگی، ما یا اسیر تاریخ خاطره ای، بوده ایم که تاریخ بازگشت و ارتجاع است یا گرفتار تاریخ حافظه ای که تاریخ تداوم است، چیزی که ما به آن نیاز داریم "تاریخ انتقادی" بوده که تاریخ تحول تَکرار و توسعه است؛ تاریخ خاطره ای از"نوستالوژی" آغاز و به "ایدیولوژی" ختم میشود در جامعه ما از خاطرات تاریخی تنها تعصب و اﯾﺪیوﻟﻮﮊﯼ قومیت گرایی یا هم از نوع تاریخ نگاران خاطره ای جرگه های ۹ روزه دموکراتیک را با خود داریم.
از تاریخ حافظه ای نیز انواع کلیشه های سیاسی برای اعمال اجتماعی مان به وجود آمد و مهمتر از اینکه حافظه تاریخی ما چقدر کوتاه مدت است. ﺑﻠﻨﺪﻣﺪﺕ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺣﺎفظه ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﻣﺎ ﻣﻐﺸﻮﺵ ﻭ ﺍﯾﺪیوﻟﻮﮊﯾﮏ می باﺷﺪ، ﭼﻮﻥ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻭ ﺧﻼﻗﯿﺖ ﻭ ﻧﻘﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﯾﺎ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﯾﺎ ﮐﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، پس از حاکمیت امیر عبدالرحمن در هر عصر تا امروز ما منتقدانی نیز داشته ایم که در دوره های گذشته منتقدان یا تبعید می شدند یا راهی پس میله های زندان یا بقیه بنام های چپگرا و ضد دین راهی گورهای بی نام شدند و حالِ امروز برخی منتقدان مارا هم که می بینم باید گفت گذشته زمانِ چراغ آینده است که از حد حافظه سطحی به حد تفکر تحلیلی برسد اما در محیط آموزش نیز ما دچار تاریخ حافظه و یا هم تاریخ تنظیم شده هستیم.
حافظه فرزندان خود را از افسانه های ملالی میوندی، خزانه های میان تهی و سربسته پُر می نماییم و پس از اندازه گیری مَدرک می دهیم، تاریخ را در حد همین حافظه می خواهیم آن هم حافظه ای در بسته بندی های ایدیولوژیک و قومیت گرایی بدون تحلیل و نقد.
تا حال در هیچ مکتب افغانستان به دانش آموز حق تحلیل و نقد داده نمی شود اگر یک "میم" نگذارند مواخذه می شوند! از دانش آموز تاریخ چیزی را می خواهند که سال ها پیش تنظیم شده است و در کتُب معارف تاکید! باید گذشته را از قید حال کشید و حال را نیز از قید گذشته رها ساخت.
از تاریخ حکمرانی احمد شاهِ درانی دوصد و شصت و هفت سال می گذرد؛ حال برای ما چه سود است که حافظه های مان را پُر از لشکر کشی های شَرق و غربِ آن زمان نماییم؟! ﺣﺎﻝ آنکه ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ به ﮐﻮﭺ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﯿﺶ ﺁﺭﯾﺎئیاﻥ ﺍﺯ ﺩﺭﯾﺎﭼﻪ ﺁﺭﺍﻝ ﻣﺘﺎﺧﺮ ﺳﺎﺯﯾﻢ، ﭼﻪ ﺳﻮﺩﯼ ﻋﺎﯾﺪ ﻣﺎ می شوﺩ؟ ﭼﯿﺰﯼ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻻﺯﻡ ﺩﺍﺭﯾﻢ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼ ﺍﺳﺖ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ، ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺒﺎﺭﺷﻨﺎﺳﯽ!.. ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺁﻣﻮﺯﻩﺍﯼ، ﺗﺎﺭﯾﺦ ﮐﻠﮑﺴﯿﻮﻧﯽ، ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺗﻘﺪﯾﺲ ﺷﺪﻩ، ﮔﻤﺮﺍﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺒﮑﺒﺎﺭﺗﺮ ﺷﻮﺩ، ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ. ارزش تاریخ هر سرزمین هنگامی مفید واقع ﻣﯽﺷﻮﺩ که دستمایه عبرت شود، نه تکرار.
ع. سروش- ارسالی به خبرگزاری جمهور