کشتار قندوز؛ جنایت منهای مکافات

نیروهای امریکایی در افغانستان پذیرفته‌اند که در حمله هوایی این نیروها در ماه نوامبر سال گذشته در ولایت قندوز، ۳۳ غیرنظامی کشته و ۲۷ تن دیگر زخمی شدند. بازرسان امریکایی گفته‌اند که بابت کشته شدن غیر نظامیان در این حمله «متأسف» اند.
روز پنجشنبه ۱۳ عقرب حمله‌ای هوایی در قندوز از سوی نیروهای امریکایی، باعث کشته شدن ۳۳ غیر نظامی در آن ولایت شد.
بازرسان امریکایی گفته‌اند که نیروهای ویژه امریکایی و افغان دنبال رهبران طالبانی بودند که در آن محل حضور داشتند و ناگهان مورد حمله قرار گرفتند. این نیروها خواستار کمک هوایی شدند و در نتیجه‌ بمباران آن شب، شمار زیادی از غیر نظامیان کشته شدند.
این عملیات توسط نیروهای ویژه ارتش افغانستان در محله‌ "بز قندهاری" در نزدیکی پل آلچین در حومه شهر قندوز انجام شده بود.
در جریان آن حمله دو سرباز امریکایی، سه سرباز افغان و نزدیک به ۲۶ عضو طالبان نیز کشته شدند.

این در حالی است که کشتار غیرنظامیان، تحت هیچ شرایطی توجیه ندارد و حتی اگر قرار بود در درگیری مورد بحث در ولایت قندوز، ملا هبت الله آخندزاده؛ رهبر اصلی طالبان نیز کشته می شد، گرفتن جان ده ها غیر نظامی بی دفاع به ویژه چندین تن از کودکان معصوم، چیزی نیست که این اقدام را موجه و مشروع جلوه دهد.

از جانب دیگر، این جنایت در شرایطی صورت گرفت که پیش از آن نیز حمله های هوایی نیروهای امریکایی بر قندوز، زمینه ساز کشتارهای مهیب و فاجعه باری شده که عمدتا غیر نظامیان یا نیروهای امدادرسان را آماج قرار داده است؛ بنابراین، این حمله ها و تکرار و استمرار آنها می تواند به مثابه جنایت جنگی،‌ در دستور کار نهادهای مستقل عدلی و قضایی قرار بگیرد و به مثابه نقض جدی حقوق بشر و تخطی آشکار از اصول حقوقی جنگ که حفاظت از جان غیر نظامیان، از الزامات و اولویت های مهم و محوری آن به شمار می رود، مورد رسیدگی آنی و بی اغماض قرار بگیرد.

جنایت یادشده نیروهای امریکایی در قندوز در شرایطی از سوی نیروهای هوایی ارتش امریکا، واقع شده که سال گذشته نیز یکساعت بمباران بی امان نیروهای امریکایی بر شفاخانه مربوط به سازمان داکتران بدون مرز در آن ولایت، منجر به کشته شدن ده ها نفر از غیر نظامیان بی دفاع به شمول چندین عضو این سازمان امدادرسانی بین المللی شد و مسؤولان سازمان داکتران بدون مرز، علیرغم «ابراز تأسف»، «عذرخواهی» مکرر و حتی «تحقیق» نیروهای امریکایی در خصوص این حمله، آن را به عنوان «جنایت جنگی» به شدت محکوم کردند و خواستار پرداخت غرامت و محاکمه عادلانه و مستقلانه همه عوامل دخیل در آن رویداد غم انگیز شدند.

افزون بر این، بر اساس یک سنت ۱۵ ساله، «ابراز تأسف» و وعده «تحقیق»، تنها پاسخ کلیشه ای و از پیش آماده نیروهای خارجی در خصوص هر جنایت هولناک و مرگباری است که آنها در افغانستان طی ۱۵ سال گذشته، مرتکب شده اند؛ بنابراین، این واکنش در برابر جنایت مورد نظر در قندوز نیز هرگز چیزی نیست که متضمن اجرای عدالت، اعاده خون ده ها نفر از غیر نظامیان بی گناه به ویژه زنان و کودکان، تسلی خاطر بازماندگان مظلوم این رویداد غم انگیز و مهم تر از همه اینها اجرای دقیق عدالت بر پایه قوانین ملی و بین المللی در مورد حضور و فعالیت نظامی نیروهای بیگانه در افغانستان شود.

این توجیه که طالبان، مسؤول کشتار غیر نظامیان قندوز هستند؛ به این دلیل که آنها از غیر نظامیان به عنوان «سپر انسانی» استفاده کرده و در میان منازل مسکونی، موضع گرفته اند حتی اگر درست و واقعی هم باشد، چیزی نیست که اصل ماجرا را تغییر دهد و از جرم سنگین عوامل مستقیم این جنایت فجیع بکاهد؛ زیرا طالبان یک گروه ستیزه جو، خودسر و غیر مسؤول است و بارها نشان داده است که جان مردم عادی و غیر نظامیان بی گناه افغانستان، در قبال اهداف و نیات غیر انسانی و غیر اسلامی آن گروه و حامیان خارجی شان، هیچ ارزش و اهمیتی ندارد؛ اما از دولت افغانستان و نیروهای خارجی و امریکایی حامی آن، هرگز چنین انتظاری نمی رود. به ویژه در شرایطی که حتی در صورت کشته شدن فرماندهان مهم طالبان در آن حمله، چیزی در جنگ قندوز، تغییر نکرد. نه نیروهای دولتی به موقعیتی مهم و حیاتی دست یافتند و نه از قدرت طالبان در ناامن کردن قندوز، کاسته شد.

با این حساب، چرا باید در این میان، مردم بی گناه قندوز، به صورت یکجانبه، تاوان سنگین یک جنگ مافیایی و پیچیده و بی پایان را بپردازند؟

مسأله مهم دیگر اینکه اکنون که مسؤولیت مستقیم نیروهای امریکایی در کشتار فاجعه بار غیر نظامیان بی دفاع در قندوز مشخص شده، آیا دولت افغانستان به عنوان مسؤول حفظ و حراست از جان و امنیت جانی شهروندان، نباید به صورت جدی، پیگیر محاکمه مسؤولان این جنایت مخوف و هولناک شود و یا نه، همین یک «ابراز تأسف» ساده و بی هزینه کافی است و جنایت قندوز همانند بسیاری دیگر از جنایت های مشابه، بی مکافات باقی خواهد ماند؟
عبدالمتین فرهمند - خبرگزاری جمهور