شکست داعش؛ تاکتیک یا استراتژي؟

ویلیام سالوین؛ سخنگوی ناتو در افغانستان گفته است که تا پایان سال ۱۳۹۶ گروه داعش در افغانستان را شکست می‌دهند تا این کشور به یک پناهگاه امن برای تروریست ها تبدیل نشود.
سالوین گفت که نیروهای امنیتی افغانستان نسبت به سال گذشته (۱۳۹۵) "بهتر و مجهزتر" شده و توانسته‌اند در جریان عملیات به گروه داعش تلفات سنگینی وارد کنند.

او با اشاره به اینکه داعش نسبت به سال ۲۰۱۵ تضعیف شده، گفت این گروه دوسوم مناطق تحت کنترل خود را از دست داده و شمار جنگجویانش حدود ۷۵ درصد کاهش یافته است.
سخنگوی ناتو در افغانستان به جنگجویان داعش هشدار داد و گفت "اگر افغانستان بیایید، شما را می‌کشیم و یا دستگیر می‌کنیم".
در یک‌سال گذشته داعش چندین حمله مرگبار را در کابل انجام داد.

پیش از این هم مقام های ناتو و امریکایی وعده شکست داعش در افغانستان را داده و از این بابت، ابراز اطمینان کرده بودند؛ اما واقعیت های میدانی برخلاف این نظر، رقم خورده و داعش در یک روند کاملا مبهم و پرسش برانگیز روز به روز قدرتمندتر شده است.

در حال حاضر نیز هیچ اطمینانی وجود ندارد که ادعاهای سخنگوی ناتو در افغانستان در مورد تضعیف نیروهای داعش در افغانستان، ادعایی همخوان با واقعیت های جاری باشد.

اینکه داعش مناطقی را در شرق افغانستان از دست داده، حتی اگر ادعایی درست و مطابق با واقع هم باشد، لزوما چیزی نیست که کاهش قدرت عملیاتی و خطرآفرینی این گروه را تضمین کند.

از جانب دیگر، باید در نظر داشت که داعش از اواخر سال گذشته خورشیدی تاکنون، مسؤولیت چندین حمله خونین و بزرگ انتحاری و تهاجمی را در کابل و دیگر بخش های کشور بر عهده گرفته است؛ چیزی که پیش از این، هرگز سابقه نداشته و از این حیث، نشان می دهد که این گروه برخلاف دیدگاه سخنگوی ناتو، قوی تر شده و عملا وارد مراحل عملیاتی و تهاجمی گشته است.

نکته مهم دیگر اینکه در سال گذشته خورشیدی از قول منابع محلی زیادی، نقل شد که داعش در حال سربازگیری و توسعه دامنه نفوذ و سلطه خود بر دیگر مناطق کشور است و این امر، در تضاد با ادعای سخنگوی ناتو در خصوص از دست رفتن قلمروهای تحت حاکمیت داعش، قرار دارد.

همین تردید در زمینه «بهتر و مجهزتر» شدن نیروهای امنیتی هم وجود دارد. در این شکی نیست که نیروهای امنیتی، صادقانه با تروریزم مبارزه می کنند و از این منظر، به جرأت می توان ادعا کرد که تنها نیرویی که به صورت واقعی و به نیابت از همه جهان، در خط مقدم مبارزه با تروریزم ایستاده، نیروهای امنیتی افغانستان است؛ اما این لزوما به معنای آن نیست که این نیروها در برابر تروریزم، بهتر و قدرتمندتر شده اند؛ زیرا آنها در این زمینه نه به سلاح های سنگین و دوربرد، نیروی هوایی، جنگنده های پیشرفته و هواپیماهای اطلاعاتی و تجسسی دقیق و قدرتمند، دست پیدا کرده اند و نه حتی با استراتژي های مدرن و پیچیده نظامی و اطلاعاتی از مأموریت سنگین آنها در جنگ با تروریزم، حمایت های کافی و لازم صورت می گیرد. بنابراین، بهتر و مجهزتر شدن این نیروها بدون ارائه شواهد کافی، یک ادعای بی پایه است که تأیید صحت آن، نیاز به استدلال و ارائه شواهد اثبات کننده دارد.

با این حال، اگر تعهد سخنگوی ناتو در خصوص شکست داعش در افغانستان تا پایان سال جاری خورشیدی را معیاری برای تشخیص چشم انداز آینده این گروه تروریستی، به حساب آوریم، این پرسش به وجود می آید که برنامه شکست داعش آیا تاکتیکی است یا استراتژیک؟

بدیهی است که در هریک از دو صورت مورد بحث، نتایج و توابع این رویداد نیز کاملا متفاوت خواهد بود. با این توضیح که اگر شکست داعش تا پایان سال جاری خورشیدی، یک برنامه تاکتیکی از سوی نیروهای خارجی باشد، امکان بازگشت دوباره داعش به عرصه بازی های امنیتی افغانستان، برای همیشه از میان نخواهد رفت؛ درست همان چیزی که در مورد طالبان کوتاه مدتی پس از سقوط رژيم سیاسی به رهبری آن گروه رخ داد و اینک پس از ۱۶ سال، نه تنها طالبان از معادلات امنیتی افغانستان، حذف نشده اند؛ بلکه به عنوان یک طرف قدرتمند در صحنه حضور دارند و نقش آفرینی می کنند.

یکی از انگیزه هایی که می تواند احتمال تاکتیکی بودن برنامه شکست داعش را تقویت کند، نگرانی ناتو از نفوذ روسیه به بهانه مبارزه با داعش در افغانستان است. از این منظر، امریکا و متحدانش در ناتو، مجبور اند برای مهار کردن نفوذ روسیه، موقتا پروژه داعش را با شکست تاکتیکی، متوقف کنند و به این ترتیب، بهانه روسیه برای حضور در افغانستان را بی اثر سازند.

اما اگر این برنامه، استراتژيک باشد، در آن صورت، ماجرا شکل متفاوتی پیدا خواهد کرد که یکی از توابع آن، پیروزی روسیه در مقابله با خطر توسعه داعش به آسیای مرکزی و سایر مناطق نفوذ آن کشور با کمترین هزینه ممکن خواهد بود؛ چیزی که تصور نمی شود کارگزاران و حامیان شناخته شده داعش در حال حاضر به دنبال آن باشند.

عبدالمتین فرهمند- خبرگزاری جمهور