چابهار؛ تجارت و فراتر از تجارت

اولین محموله کمک‌های هند که از طریق بندر چابهار در ایران به افغانستان خواهد رسید، روز یکشنبه هند را ترک کرد.
این محموله‌ شامل ۱۵هزار تن گندم کمکی هند به افغانستان است.
وزیران خارجه دو کشور در یک کنفرانس ویدیویی استفاده از بندر چابهار را برای نزدیکی روابط و توسعه اقتصادی هر سه کشور مهم خواندند.

سال گذشته افغانستان، هند و ایران موافقتنامه سه جانبه چابهار را امضا کردند که بر مبنای آن افغانستان و هند می‌توانند مبادلات تجاری‌شان را از طریق بندر چابهار ایران انجام دهند.

نارندرا مودی؛ نخست وزیر هند هم آغاز انتقال محموله گندم را به افغانستان و ایران تبریک گفت و نوشت:"این پیشرفت صفحه جدیدی را در همکاری‌ها و روابط منطقه‌ای رقم می‌زند."
وزیر خارجه هند نیز گفت:"ما به منظور برداشتن موانع و با استفاده از جغرافیا و افکارمان راه دهلیز هوایی را افتتاح کردیم و اینک برای گسترش آن تلاش می‌کنیم تا راه‌های آبی را هم بپیماییم و به همدیگر برسیم."

این رویداد بزرگ اقتصادی در شرایطی رقم می خورد که دولت کنونی افغانستان توجه و تمرکز خاصی روی رشد اقتصادی افغانستان نشان می دهد. به باور کارگزاران حکومت وحدت ملی، راه شکوفایی و پیشرفت افغانستان، از عطف رویکرد اقتصادی به مسایل سیاسی می گذرد.

مقام های ارشد دولت در همین راستا تاکنون چندین سفر منطقه ای انجام داده اند که در قالب این سفرها، بیشترین اتکای آنها بر جلب سرمایه گذاری های بزرگ اقتصادهای نوظهور و کهن آسیایی به منابع و زمینه های بکر و دست نخورده رشد و توسعه فعالیت های اقتصادی در افغانستان بوده است.

به نظر می رسد سران کابل به این نتیجه رسیده اند که افغانستان برای دست یافتن به استقلال و رهایی از سلطه و وابستگی دیگران، ابتدا می بایست راه هایی را ایجاد کند تا کشور را به سمت رشد و توسعه و شکوفایی و رونق اقتصادی ببرد.

تجربه نیز نشان داده است که اقتصاد وابسته و بی بنیاد افغانستان همواره یکی از اصلی ترین نقاط ضعف و آسیب پذیری کشور در قبال سیاست گذاری های سلطه جویانه دیگران بوده است.

امتیاز و استعدادی که افغانستان برای تبدیل شدن به چهارراه گذار و تلاقی کاروان پیشرفت و پیوند اقتصادهای نیرومند جهانی دارد نه تنها در منطقه؛ بلکه در همه جهان کم نظیر است.

موقعیت ژئوپلیتیک افغانستان، همواره یکی از عوامل برانگیزنده و وسوسه برانگیز این سرزمین برای قدرت های استعماری،‌ نظام های سلطه‌جو و امپریالیزم اقتصادی بوده است.

قرار گرفتن افغانستان در مرکز آسیا، به مثابه میانبری آسان و سهل الوصول برای پیوندزدن اقتصادهای نیرومند هند و چین و نقطه وصل آسیای میانه و از آن طریق روسیه و اروپا به جنوب آسیا، شبه قاره و کشورهای خاور میانه، به این کشور موقعیت استثنایی و منحصر به فردی داده است. در این میان اما مشکلی که فراراه همه عرصه های پیشرفت و ترقی کشور وجود دارد در زمینه پیوند اقتصادی آن با اقتصادهای جهانی و بهره گیری از موقعیت ممتاز و استثنایی اش در این راستا نیز قرار دارد و آن ناامنی است.

ناامنی البته عوامل پیچیده و پرشماری دارد؛ اما یکی از عوامل آن قرار گرفتن افغانستان در همسایگی با جغرافیای فتنه و پرورشگاه تروریزم یعنی پاکستان است.

پاکستان نمی خواهد افغانستان به جایگاهی دست یابد که طی آن فرصت هایی را که طی این سال ها به دلیل ناامنی و جنگ در افغانستان نابود شده و به صورت بکر و دست نخورده در اختیار پاکستان قرار گرفته بار دیگر به آن کشور بازگردانده شود.

سیاست های ضد افغانستانی پاکستان از یکسو و پیوند این هدف نامیمون با پروژه های استعماری قدرت های خارجی از سوی دیگر،‌ سبب شده است که افغانستان، مَثَل گرسنه ای را پیدا کند که بر سر گنج خوابیده است.
اکنون این کشور به چهارراه متروک اقتصادهای جهان تبدیل شده است. کمتر کشوری در شرایط شکننده کنونی، به خود جرات می دهد در افغانستان به سرمایه گذاری های بلندمدت و راهبردی بپردازد؛ زیرا شرط اول و لازمه اصلی و اولی سرمایه گذاری اقتصادی، امنیت است و ناامنی دشمن درجه یک این سرمایه گذاری و عامل اصلی فرار سرمایه است.

دولت جدید افغانستان اما به جای آنکه با پیروی از یک الگوی کلیشه ای، سعی کند برای پیشرفت اقتصادی، امنیت را به وجود آورد، برای ایجاد امنیت تلاش می کند توسعه اقتصادی ایجاد نماید و این رویکرد مهم و قابل توجهی است.

برای این امر، باید میزان وابستگی اقتصادی افغانستان را به کشورهایی که منافع بزرگ خود را در ناامنی، بی ثباتی و در نتیجه عقب ماندگی افغانستان جستجو می کنند کم کرد.

یکی از این راه ها، کاهش وابستگی به بنادر و مرزهای زمینی پاکستان برای تجارت و ترانزیت، با ایجاد مسیرهای تجاری و ترانزیتی تازه است.
بندر چابهار ایران یکی از مهم ترین گزینه ها در این زمینه است.
دولت نیز از اهمیت استراتژیک این بندر غافل نیست.

چابهار به افغانستان امکان می دهد که بدون آنکه مجبور باشد، اقتصاد را به سیاست و امنیت ربط دهد و تحت تاثیر تیرگی یا بهبود روابط خود با کشور میزبان، ناگزیر به پرداخت هزینه های گزاف اقتصادی باشد، از طریق این بندر استراتژیک به کشورهایی مانند آسیای میانه، هند و ایران وصل شود.

منطقه آزاد چابهار، همچنین از آنجا می تواند از قرار گرفتن تحت تاثیر جو جریان های سیاسی، برحذر بماند که در آن، قدرت هایی مانند هند، ایران، افغانستان و جمهوری های آسیای مرکزی، سرمایه گذاری های بزرگ مشترکی خواهند کرد و این امر، منافع اقتصادی آنها را باهم پیوند می زند و استحکام می بخشد.

بنابراین، در صورتی که ظرفیت های این بندر، بارور و عملیاتی شود، افغانستان نیز در کنار قدرت های اقتصادی نوظهور در آسیا مانند هند، ایران و جمهوری های آسیای مرکزی، به آسانی می تواند به یک چهارراه اقتصادی بزرگ در آسیا تبدیل شود.

از سوی دیگر، با فعال شدن این محور حیاتی اقتصادی، وابستگی اقتصادی و یکجانبه افغانستان به پاکستان کاهش می یابد و در نتیجه، پاکستان نمی تواند به هر بهانه ای، از اهرم فشار اقتصادی، دولت کابل را وادار به پذیرش خواسته های سلطه جویانه خود کند.

بر این اساس، افغانستان از چابهار، چشمداشتی فراتر از تجارت دارد و قرار است هند نیز با سرمایه گذاری در این بندر، کابل را در رسیدن به این هدف یاری رساند؛ همزمان با اینکه ایران نیز با توجه به منافع دوجانبه نهفته در این منطقه، سعی خواهد کرد که با ارائه تسهیلات فراوان، این پیوند اقتصادی و استراتژیک را هرچه بیشتر استحکام بخشیده و رونق دهد.