آزادی زندانیان؛ کابل و واشنگتن چه می‌گویند؟

زلمی خلیلزاد؛ نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان که اکنون در کابل است، می‌گوید امریکا به تسهیل مبادله زندانیان طالبان و دولت افغانستان بر اساس توافقش با دوطرف متعهد است.
 
او در یک سری توئیت روز پنج‌شنبه ۱۵ حوت گفته است که امریکا از خواست طرفین برای رهایی شمار قابل ملاحظه‌ای از زندانیان حمایت می‌کند.
 
آزادی ۵ هزار زندانی طالبان از زندان‌های دولت افغانستان و یک هزار تن از کسانی که در دست طالبان اسیر اند تا ده روز از موارد درج شده در توافقنامه صلح میان امریکا و طالبان است.
 
اما اشرف‌غنی تاکید کرده که دولت هیچ تعهدی برای رهایی زندانیان ندارد و این موضوع می‌تواند شامل موضوعات مورد گفتگوهای بین‌الافغانی باشد و پس از ایجاد اعتماد عملی شود.
 
او همچنین گفت که این موضوع در صلاحیت دولت امریکا نیست و دولت افغانستان را هیچ کسی مجبور به این کار نمی‌تواند.
 
اصرار واشنگتن بر لزوم آزادی هزاران زندانی طالبان در حالی صورت می‌گیرد که کابل حداقل تاکنون در برابر این درخواست مقاومت کرده و آن از صلاحیت های انحصاری خود خوانده است نه امریکا.
 
ایستادگی و مقاومت ارگ ریاست جمهوری در برابر این خواسته بدون تردید به جز اولویت‌های اصولی منافع و حاکمیت ملی و نگرانی‌های شدید امنیتی، یک عامل دیگر هم دارد و آن مانع تراشی در برابر موفقیت توافق صلحی است که میان امریکا و طالبان منعقد شده است.
 
ارگ ریاست جمهوری هم پیش از امضای این توافقنامه و هم بعد از آن بارها نشان داده است که نه شیوه رسیدن به توافق را می پسندد و نه می تواند مفاد و پیامدهای آن برای آینده سیاسی افغانستان را بپذیرد.
 
اینکه در متن توافقنامه بارها از اصطلاح «امارت اسلامی» استفاده شده و در برابر، حتی یکبار از «حکومت افغانستان» نام برده نشده، چیزی نیست که کابل بتواند با آن کنار بیاید.
 
ضمن آنکه تقریبا واضح است که امریکا آینده سیاسی افغانستان را به طالبان واگذاشته و در این میان، هیچ نقش و سهم ملموسی و قابل محاسبه‌ای برای دولت موجود و شخص اشرف غنی که برای اشغال کرسی ریاست جمهوری برای پنج سال آینده آماده می شود، در نظر گرفته نشده است.
 
با این حال، دست اشرف غنی و تیم او در ارگ ریاست جمهوری برای به چالش کشیدن این توافق یکجانبه به تمامی خالی نیست. از جمله مهم ترین و کاربردی ترین ابزارهای او برای این منظور، هزاران زندانی وابسته به طالبان است که از سال ها پیش در زندان های دولت افغانستان نگهداری می شوند.
 
در حالی که امریکا تصریح کرده که آزادی زندانیان از موارد توافق شده میان امریکا و طالبان است و باید عملیاتی شود و از سوی دیگر، از نظر واشنگتن، این مهم، صلح میان افغان ها را «تسهیل» خواهد کرد، آقای غنی به صراحت اعلام کرده است که این مورد را به عنوان پیش شرط مذاکره با طالبان نمی پذیرد و تصمیم در این باره هم منحصرا از صلاحیت های حکومت افغانستان است.
 
آقای غنی می‌داند که آزادی زندانیان طالبان موضع او در مذاکرات صلح با طالبان را به شدت تضعیف می‌کند و اگر این مهم رخ دهد، طالبان حتی دولت را به عنوان یک عضو عادی مذاکره کننده هم به رسمیت نخواهند شناخت.
 
از سوی دیگر، امریکا از جانب طالبان تحت فشار قرار دارد که یا زندانیان آن گروه را از زندان های دولت آزاد کند و یا توافقنامه صلح، شکست خواهد خورد و اجرایی نخواهد شد. بنابراین واشنگتن ناگزیر است برای پایدار نگهداشتن این توافق، جانب طالبان را بگیرد نه به اصطلاح «متحد استراتژیک» خود در کابل را.
 
به این ترتیب، دوطرف در کابل و واشنگتن وارد بن بستی دشوار شده اند؛ بن بستی که اگر در نهایت به عقبگرد ارگ منجر نشود، چشم انداز اجرایی شدن توافقنامه صلح را عمیقا با مخاطره مواجه خواهد کرد.
 
محمدرضا امینی- جمهور