استراتژی کابل برای رسیدن به صلح چیست؟

عبدالله عبدالله؛ رئیس شورای عالی مصالحه در جریان سفرش به تاشکند با مقام‌های ازبکستان دیدار و تاکید کرده که هیچ‌کس نباید با افزایش خشونت در صدد کسب امتیازات سیاسی باشد.

او امروز چهارشنبه در دیدار با عبدالعزیز کامل‌اوف؛ وزیر خارجه جمهوری ازبکستان گفت: "ما از طالبان می‌خواهیم از این فرصت استفاده نمایند و برای دست‌یافتن به صلح تلاش نمایند. خشونت را محکوم می‌کنیم و هیچ‌کس نباید با افزایش خشونت در صدد کسب امتیازات سیاسی باشد".
 
در این دیدار وزیر امور خارجه ازبکستان هم با اعلام حمایت کشورش از تلاش‌های صلح به رهبری و مالکیت افغان‌ها، صلح و ثبات در افغانستان را به نفع صلح و ثبات و توسعه‌ اقتصادی در منطقه خواند.

وی بیان داشت که صلح در افغانستان به معنای صلح در سراسر منطقه است و جمهوری ازبکستان از تلاش‌های صلح و مذاکرات دوحه حمایت می‌کند و آماده است افغانستان را در این مسیر کمک کند.
 
سفر به ازبکستان در ادامه سریال سفرهای منطقه ای رییس شورای عالی مصالحه صورت می گیرد؛ سفرهایی که پیش از این به پاکستان، هند و ایران هم صورت گرفته است.
 
هریک از کشورهای یادشده، رویکردها، اهداف و منافع خاص خود را درباره صلح و جنگ افغانستان دارند. پاکستان بزرگترین رژيم حامی تروریزم و طالبان محسوب می شود و روند صلح را فرصتی برای بازگرداندن طالبان به قدرت و احیای هژمونی اسلام آباد در منطقه نفوذ هند می داند.
 
این در حالی است که به نظر نمی رسد دیگر قدرت های منطقه ای از جمله ایران و هند، این رویکرد را از اساس قبول داشته باشند. تهران و دهلی هرکدام منافع، دغدغه ها و نگرانی های مشروع خود را دارند که به قدرت رسیدن طالبان و سقوط دولت کنونی، این تضادها و شکاف ها را تعمیق و تشدید خواهد کرد.
 
از سوی دیگر، ازبکستان نیز در سال های اخیر به یک بازیگر فعال و مؤثر در روند صلح افغانستان تبدیل شده است. تاشکند اگرچه در ظاهر امر، از سیاست های کلی دولت افغانستان درباره صلح با طالبان، اعلام حمایت می کند؛ اما از سوی دیگر، ارتباطات بحث برانگیزی نیز با طالبان ایجاد کرده و دامنه این ارتباطات به اندازه ای گسترده است که هیأت سیاسی طالبان با سفر به تاشکند، نه تنها درباره چشم انداز صلح؛ بلکه از مقام یک دولت در خصوص روابط دوجانبه، همکاری های اقتصادی، مسایل مرزی و... هم با مقامات ازبک مذاکره می کنند و ازبک ها هم از اعضای طالبان به عنوان هیأت رسمی یک دولت مستقل، به گرمی استقبال و میزبانی به عمل می آورند. این شیوه رفتار بعضا با واکنش کابل هم رو به رو شده است.
 
با اینهمه تفاوت و تعارض منافع و اهداف قدرت های منطقه ای در خصوص معادلات صلح و جنگ افغانستان، امری بدیهی و قابل انتظار است و نمی توان انتظار داشت که همه کشورها درست همانگونه عمل کنند که کابل اراده می کند. در این زمینه حتی اصول روشن عدم مداخله به عنوان قواعد ارتباطات بین الدول نیز به سادگی نادیده گرفته می شود.
 
اما این بسیار مهم است که استراتژی کابل برای صلح چیست.
 
اگرچه سفرهای سریالی آقای عبدالله عمدتا با این پیام صورت می گیرد که کابل تلاش می کند با ایجاد یک اجماع منطقه ای، فرصت ایجادشده برای صلح را به نتیجه ای مفید و مؤثر برساند؛ اما واقعیت این است که اجماع منطقه ای باید حول محوری ایجاد شود که راهبرد صلح کابل، تعیین می کند. این در حالی است که این ابهام هنوز وجود دارد که آیا کابل اصولا راهبردی درباره صلح دارد یا نه.
 
آنچه تاکنون از سوی دولت افغانستان، مطرح شده تأکید بر اصول کلی و کلان مانند جمهوریت، قانون اساسی، دستاوردهای ۱۸ ساله و موارد مشابه بوده است؛ اما ابعاد جنگ افغانستان، بسیار پیچیده تر از این است و دستیابی به رهیافتی صلح آمیز برای پایان آن نیز نیازمند یک راهبرد چندجانبه و پیچیده است.
 
از سوی دیگر، دولت افغانستان در داخل نظام هنوز به یک رویکرد واحد در زمینه صلح دست نیافته است. اپوزیسیون، شماری از احزاب و برخی بازیگران دیگر مانند حامد کرزی و گلبدین حکمتیار عملا برای ایجاد دولت موقت، تقلا می کنند، اشرف غنی تمام توان خود را برای بقا در قدرت تا پایان دوره ریاست جمهوری اش گذاشته، و عبدالله هم اگرچه ریاست یک نهاد مستقل مربوط به صلح را بر عهده دارد؛ اما عملا صلاحیتی برای تصمیم گیری در این زمینه ندارد و قادر نیست اصول و رؤوس راهبرد کابل در این زمینه را تعیین کند.
 
از جانب دیگر، بخشی از هرگونه راهبرد کابل در مواجهه با طالبان، باید متضمن تثبیت قدرت و برتری نیروهای دولتی در میدان جنگ علیه آن گروه هم باشد؛ اما در حال حاضر، این طالبان هستند که در موضع تهاجم قرار دارند و نیروهای دولتی به سختی در حال دفاعی مرگبار و پرهزینه اند.
 
در چنین شرایطی سفرهای پیوسته به کشورهای منطقه، تأثیری بر موقعیت، قدرت، مشروعیت و نفوذ کابل در معادلات صلح نخواهد گذاشت و کشورهای منطقه نیز هریک بسته به منافع مشروع و غیر مشروع خود، راه خویش را پی خواهند گرفت.
 
علی موسوی - جمهور