طالبان، رهبری و مردم

یک گزارش تازه سازمان ملل نتیجه گرفته که «امارت اسلامی» نسبت به دوره اول حکومت خود، تغییر چندانی نکرده‌ است.
 
در این گزارش ادعا شده که رهبر طالبان اخیراً «خودکامه‌تر و دور از دسترس» شده، حتی در دایره داخلی طالبان با مقام‌های معدودی در تماس است و دیدگاه‌های متفاوت از خود را نادیده می‌گیرد.
 
سیزدهمین گزارش تحلیلی ۲۵ صفحه‌ای تیم نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل که براساس گزارش‌های اعضای شورای امنیت جمع آوری شده، می‌گوید «امارت اسلامی» همچنان به روش‌های گذشته خود عمل می‌کند.
 
رهبر «امارت اسلامی» که خود در فهرست تحریم‌ سازمان ملل نیست، گفته شده که در قندهار زندگی می‌کند. او تاکنون در هیچ رسانه‌ای ظاهر نشده و از زمانی که به رهبری طالبان در سال ۲۰۱۶ رسید، تنها یک عکس از او منتشر شده است.
 
در گزارش سازمان ملل آمده که تنها برخی از مقام‌های طالبان از جمله ملا یعقوب مجاهد، سراج الدین حقانی و عبدالغنی برادر به ملا هبت الله آخوندزاده دسترسی دارند.
 
این گزارش لزوما درست نیست؛ زیرا همچنان به پایگاه اجتماعی طالبان به ویژه در حوزه جنوب که از نظر قومی، هماهنگی بیشتری با طالبان دارد، بی اعتنا است و در برخی فرازهای آن، ارزیابی ها و نتیجه گیری ها آشکارا ناشی از خصومت یا بدبینی مفرط نسبت به کلیت «امارت اسلامی» است؛ چیزی که بی تردید، به اعتبار آن آسیب می زند.
 
با این حال و صرف نظر از ادبیات زننده و ارزیابی نه لزوما عادلانه این گزارش درباره رهبری «امارت اسلامی» این واقعیت مهم را نمی توان نادیده گرفت که برقراری ارتباط با مردم و ابتنای قدرت سیاسی براساس حمایت مردمی، یک اصل اساسی است که کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
 
این می تواند از بالا به پایین صورت بگیرد. یعنی رویکرد کنونی رهبری مذهبی «امارت اسلامی» به شیوه ای که در صدر اسلام مرسوم بوده و تاریخ حکومت داری اصیل اسلامی بازگو می کند، دچار تغییرات بنیادی شود، مردم ارتباط نزدیکتری با رأس هرم قدرت پیدا کنند و به انزواطلبی یا گوشه گزینی در سطح رهبری سیاسی و مذهبی، پایان داده شود.
 
به نظر می رسد که این تغییر به مرور در حال رخ دادن است؛ اگرچه هنوز تصور می شود که فرایند تغییر برخلاف انتظارها بسیار کند و محتاطانه پیش می رود و به همین دلیل، برای توده مردم، ملموس نیست.
 
به عنوان نمونه در چند مورد محدود، گزارش هایی درباره حضور ملا هبت الله آخوندزاده در اجتماعاتی در قندهار، منتشر شده است؛ اگرچه این گزارش ها همچنان در حد یک خبر بسیط و ساده باقی مانده و هیچ عکس و تصویری از حضور مردمی رهبر طالبان به بیرون درز نکرده است که شاید این امر، ناشی از اعتقادات سختگیرانه ای باشد که همچنان عکاسی و تصویربرداری از چهره های مذهبی را «حرام» می داند؛ اما در عصر رسانه های دیجیتال، تعدیل این دیدگاه ها به ویژه اگر به کاهش فاصله میان مردم و حکومت کمک کند و سبب تقویت ارتباط مردم با رأس هرم قدرت شود، امری لازم و ضروری به نظر می رسد و چه بسا به خیر «اسلام» و «مسلمین» باشد.
 
یکی دیگر از پیامدهای ارتباط رهبران «امارت اسلامی»‌ با همه آحاد مردم – نه صرفا در یک ولایت خاص و یا یک قوم ویژه – این است که دشمنان خارجی طالبان در گزارش ها و ارزیابی های شان تصویری ترسناک، خشن، مستبد و سرکوبگر از آنها ارائه نمی کنند و بالعکس متوجه می شوند که رهبری طالبان نفوذی عمیق در میان توده مردم دارد و برخلاف تصوری که فعلا وجود دارد، از مردم نمی هراسد، نمی گریزد، آنان را دشمن نمی دارد؛ بلکه بالعکس، قدرت خود را از مردم می گیرد و بربنیاد آن، اقتدار ملی را تامین می کند و بنیان های حکومت خود را استوار می سازد.
 
نکته دیگر هم است که اگر رهبران اصلی و تصمیم گیران واقعی «امارت اسلامی» با مردم آشتی کنند، حلقه های تنگ انزوا و گوشه گزینی را بشکنند و با مردم ارتباط برقرار سازند، بهتر و بیشتر از پیش، مشکلات و نیازهای مردم را درک می کنند، با واقعیت ها منطبق می شوند و چه بسا در نتیجه این تعامل و تعاطی، سیاست های معقول تری را برای بهبود امور کشور، ساختار قدرت، مشارکت، عدالت و اعمال واقع بینانه اصول شریعت وضع و اجرا کنند تا به این ترتیب، وضعیت کشور به سامان شود، عدالت تامین شود، تنش و بی ثباتی و ناپایداری سیاسی و امنیتی پایان یابد، فقر و فساد و فاجعه مهار شود و مردم نسبت به آینده امیدوار گردند.
 
نرگس اعتماد - جمهور