دروازه جهنم در صحرای قره‌قوم ترکمنستان، پس از نیم قرن سوختن مداوم، سرانجام در حال خاموشی است.
این دهانه عظیم با شعاع ۶۹ متر و عمق حدود ۳۰ متر، که بیش از پنج دهه همچون کوره‌ای دوزخی در حال سوختن است، اکنون نشانه‌هایی از خاموشی تدریجی از خود نشان داده است.
منشأ این آتش‌سوزی به سال ۱۹۷۱ بازمی‌گردد؛ زمانی که مهندسان شوروی سابق در حال حفاری یک چاه اکتشافی در این منطقه بودند. بنا بر روایت‌های محلی، دکل حفاری به یک مخزن عظیم گاز طبیعی برخورد کرد و بلافاصله زمین در زیر آن فرو ریخت. برای جلوگیری از نشت گاز سمی متان به جو، گمان می‌رود که مهندسان محل را آتش زدند، به این امید که شعله‌ها ظرف چند روز گازها را بسوزانند. اما آنچه رخ داد، چیزی فراتر از انتظار بود: آتشی مداوم، خروشان و توقف‌ناپذیر که اکنون به نام رسمی «درخشش قره‌قوم» و به صورت غیررسمی «دروازه جهنم» شناخته می‌شود.
جالب آنکه هیچ سند مکتوب یا گزارش رسمی از این رویداد در آرشیو شوروی سابق موجود نیست؛ نه گزارشی از حفاری، نه ثبت رسمی آتش‌افروزی دیده نمی‌شود. اما دهانه‌ای به وسعت یک زمین فوتبال که دمای آن به بیش از ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و دهه‌ها است به‌طور بی‌وقفه می‌سوزد، خود گواه روشنی بر وجود این اشتباه بزرگ است.
کارشناسان شرکت ملی گاز ترکمنستان (ترکمن‌گاز) در تاریخ ۵ جون ۲۰۲۵، در جریان کنفرانس بین‌المللی علمی-کاربردی با عنوان «ابعاد زیست‌محیطی پیاده‌سازی فناوری‌های نوآورانه در توسعه میادین هیدروکربنی» که در شهر عشق‌آباد برگزار شد، اعلام کردند که شعله‌های پرهیبت دروازه جهنم رو به کاهش گذاشته است و اکنون تنها در بخش‌هایی از نزدیکی دهانه قابل مشاهده هستند.
این خبر نقطه عطفی در تلاش‌های زیست‌محیطی کشور ترکمنستان به حساب می‌آید؛ تلاشی که با همکاری برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و تحت پروژه‌ای به نام «سامانه هشدار و پاسخ‌گویی متان» (MARS) در حال انجام است. سامانه MARS با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای به صورت لحظه‌ای میزان انتشار گاز متان را رصد می‌کند و تأیید کرده که میزان متان آزادشده از این منطقه به طور چشمگیری کاهش یافته است.
شرکت ترکمن‌گاز به منظور مهار دائمی این آتش و جلوگیری از تغذیه مستمر آن توسط گازهای زیرزمینی، اقدام به حفاری مجدد چاه‌های متروکه در اطراف دهانه کرده و چندین چاه جدید برای استخراج مستقیم متان حفر کرده است. هدف از این اقدامات، کاهش فشار گاز و محروم کردن شعله‌ها از منبع سوخت است.
سفر به اعماق دروازه جهنم ترکمنستان
«جورج کورونیس» کاشف و مستندساز کانادایی، در سال ۲۰۱۳، زمانی که شعله‌های دروازه جهنم در اوج قدرت خود بودند، نخستین انسانی شد که با لباس مخصوص ضدحرارت و دستگاه تنفسی مستقل وارد کف این حفره سوزان شد. دمای کف دهانه در آن زمان به حدود ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسید. او نمونه‌هایی از خاک آن منطقه را برای آزمایش‌های علمی گردآوری کرد. بعدها دانشمندان دریافتند که در این خاک، باکتری‌هایی مقاوم به شرایط بسیار سخت و دماهای بالا (اکستریموفیل) زندگی می‌کنند؛ کشفی که افق‌های جدیدی را در زیست‌شناسی گشود.
آتش‌های جاودانه دیگر روی زمین
