بسیج مردمی عراق یا "حشدالشعبی" زمانی تشکیل شد که حضرت آیت الله سیستانی، مرجع شیعیان در عراق برای دفاع از این کشور در برابر پدیده داعش، مردم را برای مقابله با آن بسیج نمود. ایشان با یک فتوا اعلام کرد که جهاد در برابر داعش رواست و پس از این فتوا، هزاران عراقی در صف های طولانی برای رفتن به جبهه در کنار ارتش آماده شدند.
اساس ایجاد این هدف حفاظت از اماکن مقدس مسلمانان بود که داعش یکی پس از دیگری آن را هدف قرار می داد. از مساجد و قبور متبرکه پیامبران گرفته تا سایر مظاهر اسلامی. اما "حشد الشعبی" پس از برطرف شدن این خطر، در کنار نیروهای ارتش عراق در شکستن محاصره آمرلی (منطقه ترکمن های شیعه)، جنگ تکریت، جبهه های ولایت نینوا و انبار و همچنین نبرد موصل وارد عمل شد.
"حشد الشعبی" پس از فتوای حضرت آیت الله سیستانی در سال ۲۰۱۴ توسط گروههای مختلف از جمله سنی های بغداد و نینوا و شیعیان کربلا و نجف و گروهی از ایزدیان و مسیحیان عراقی تشکیل شد و نیروهای آن پس از آموزش های لازم به جبهه فرستاده شدند.
این بسیج وسیع مردمی در کوتاه ترین زمان ممکن چنان به دل داعش زد که معادله این گروه و حامیانش را ظرف کمتر از دو ماه با چالش بزرگ مواجه ساخت. جنگ موصل آخرین نفس های داعش است که "حشدالشعبی" نقش عمده ای در نبردهای کوچه به کوچه آن دارد.
دلیل موثریت حشدالشعبی چیست؟
این مجموعه به صورت کاملا خودجوش و بدون برنامه ریزی دولتی ایجاد شد و هدف آن نیز لبیک به فرمان یک فقیه دینی بود. پس از آن دولت ترتیب و تنظیم صفوف آن را به عهده گرفت و تسلیح آن نیز از انبارهای ارتش عراق تامین گردید.
"حشدالشعبی" طی کمتر از سه سال تشکیل خود، مناطقی چون جرف الصخر، آمرلی، ضلوعیه، بلد، دیالی، دور، علم، ناحیهٔ بغدادی، تکریت، انبار را در کنار ارتش عراق از تصرف داعش خارج کرد و ضربات سنگینی را به این گروه وارد نمود(ویکی پدیا)
موفقیت های "حشدالشعبی" از یک نقطه پشتیبانی می شد؛ اراده قوی و عزم راسخ، برای آنچه که می خواهند و برایش به میدان وارد شده اند. زیرا این مجموعه به صورت داوطلبانه و بنا به عقاید دینی و ملی شان ایجاد شد و جنگشان هم بر اساس باورهایشان است. آنها گرچه در کادری مشخص و منظم می جنگند؛ اما هدفشان کادری نیست. آنها برای این به میدان آمده اند که برای چیزی غیر از وظیفه سربازی، دستور فرمانده، حقوق مادی و آینده ضمانت شده بجنگند. اینکه در آینده به کدام سمت خواهد رفت؛ بحث این مقال تحلیل فعالیت های این گروه در زمان حال است.
این گروهها که متشکل از نزدیک به ۱۰ هزار نیروی وفادار به نظام عراق و گوش به فرمان ارتش این کشور است، از توده های مختلف مردم تشکیل شده است. از مسلمانان سنی و شیعه، مسیحیان و ایزدیان کردتبار که هر کدام برای مقاصد مهم خود می جنگند. مسلمانان برای حفظ و حراست دینشان، مسیحیان برای دفاع از اقلیتی که یکی از اهداف خصمانه داعش به شمار می رود و ایزدیان پس از تجربه دردهای متعددی که این گروه تکفیری به آنها تحمل نمود؛ وارد این مجموعه شدند.
بدنه اصلی "حشد الشعبی" را مسلمانان تشکیل می دهند که عمدتا شامل عشایر سنی نینوا و صلاح الدین و شیعیان کربلا و نجف می باشند.
مخالفین تشکیل "حشدالشعبی"
این بسیج مردمی تاکنون با اتهامات زیادی دست و پنجه نرم کرده که این نوشته قصد پرداختن به صحت و سقم و آنرا ندارد و مخاطب با مراجعه به منابع دیگر می تواند قضاوت خود را در این مورد داشته باشد. از جمله این اتهامات جنایات جنگی و نسل کشی و کشتار غیرنظامیانی است که به نوعی با داعش همکاری های "جبری یا اختیاری" داشته اند.
اما جالب است که پشت تمام این اتهامات گروههایی است که به نوعی با لابی های غربی در ارتباط اند. "حشد الشعبی" یکی از بزرگترین مخالفین فعالیت های نظامی امریکا در عراق است. آنها بارها در قالب گزارش های مردمی، ویدیو و عکس، ثابت کرده اند که امریکا در موارد متعدد، به داعش غذا و سلاح فرستاده است.
صحت این ادعا را می توان در اعتراف سخنگوی وزارت دفاع امریکا جان کربی تا جایی ثابت کرد. آقای کربی در پی اتهامی که از سوی دولت عراق رسما در این باره مطرح شده بود گفت: " ارتش امریکا برنامه تسلیح و پشتیبانی نیروهای کُرد را در کوبانی به عهده دارد و اما متاسفانه در یک عملیات، به اشتباه، بسته های حمایتی امریکا به مناطقی پرتاب شده که تحت تصرف داعش بوده است".
گرچه پنتاگون این را یک "اشتباه" عنوان کرد؛ اما بسیج مردمی عراق آن را کاملا "عمدی" و برنامه ریزی شده دانست و تصاویر و ویدیوهایی را در اختیار دولت عراق قرار داد که به گفته خودشان؛ حمایت قاطع امریکا از داعش را ثابت می کرد.
لابی های امریکایی در مجلس، دولت و اپوزیسیون عراق "حشدالشعبی" را تشکیلاتی ایرانی عنوان می کنند که به صورت مستقیم از سوی این کشور حمایت می شود و برای منافع ایران می جنگند؛ اما آنها با رد تمامی این اتهامات، این حرکت را کاملا مردمی و عقیدتی می دانند که یک تشکیلات نظامی _ چریکی است؛ وفادار به دولت عراق بوده و به معادلات سیاسی کاری ندارد.
دولت عراق در آخرین اقدامی که انجام داد؛ طرحی را به مجلس فرستاد که "حشد الشعبی" را به عنوان یک تشکیل نظامی مستقل و رسمی در کنار ارتش این کشور رسمیت می بخشید.
به رغم تمامی مخالفت ها و اعتراض هایی که به عمل آمد؛ مجلس عراق با اکثریت قاطع آرا این طرح را تصویب کرد و "بسیج مردمی عراق" به عنوان یک کادر رسمی در نظام عراق پیوند خورد.
"حشدالشعبی" که تا پیش از این به عنوان یک گروه شبه نظامی مورد مناقشه و جدال مخالفین بود؛ حالا دیگر یک کادر نظامی رسمی است که در کنار ارتش قرار گرفته و دستورات مستقیم خود را از شخص نخست وزیر عراق دریافت می کند.
فالح فیاض مشاور امنیت ملی دولت عراق فرماندهی کل این نیروها را به عهده دارد و در کنار وی، ابومهدی مهندس معاون اوست. همچنین هادی عامری وزیر سابق ترانسپورت این کشور و رییس سازمان بدر عراق، قیس خزعلی رییس سازمان خصایب اهل الحق، مقتدا صدر رییس جریان جیش المهدی و شبل زیدی فرمانده جریان "کتائب امام علی (ع)" از چهره های شاخص و فرماندهان "حشدالشعبی" به شمار می روند. (ویکی پدیا)
ابوعزراییل (این لقب وی است) نیز از فرماندهان جنگی مهم و تهاجمی این بسیج مردمی به شمار می رود.
صرف نظر از تمامی انتقادهایی که به این مجموعه می شود؛ نمی توان منکر این شد که "بسیج مردمی عراق" برای انسجام یک جبهه واحد بر ضد تروریستان، تاکنون دستاورهای بزرگ و قابل لمسی داشته است. گرچه مخالفین، این گروه را یک کادر وابسته به نخست وزیری عراق می دانند که از آن استفاده های سیاسی به عمل می آورد؛ اما دست کم تاکنون بزرگترین مشکل ایجاد شده از سوی آن؛ متوجه داعش بوده است.
باز هم باید تاکید شود که این نوشته صرفا یک توضیح در مورد مجموعه ای است که فضای سیاسی عراق را آکنده و نظر بسیاری را به خود جلب کرده است و الزاما این توجه بیشتر متمرکز روی دستاورهای مثبت این گروه بوده تا جنبه های منفی و بعضا انکارناپذیر.
بنابراین نگارنده سعی کرده است استقلال دیدگاه خود و خبرگزاری جمهور را به عنوان یک رسانه مستقل حفظ کند و نظرات اختلافی در مورد "حشد الشعبی" را بر یکدیگر ارجحیت ندهد.
الیاس کاتب _ خبرگزاری جمهور
