معلولین و دشواری‌های زندگی آنان در افغانستان

بدون شک در کشوری که شهروندان سالم و عادی آن با مشکلات زیادی روبرو هستند، دشواری زندگی معلولین آن چند برابر خواهد بود.

معلولین؛ افرادی هستند که به صورت مادرزاد و یا بر اثر حوادث جنگی و غیر جنگی بخشی از اعضای بدنشان را از دست داده اند.

اگرچه در افغانستان تعداد دقیق معلولین معلوم نیست اما گفته می‌شود که افغانستان نزدیک به دو میلیون معلول دارد که دولت تاکنون 130 هزار معلول  را ثبت کرده اند که تنها بخشی از تمام معلولین کشور را که همواره  شمار آنان درحال افزایش است را در برمی گیرد.

معلولین همراه با ازدست دادن عضوی از پیکرشان بسیاری از امتیازات و حقوق شهروندی و انسانی شان هم توسط افراد سالم جامعه از بین برده می‌شوند.

در صحبت با معلولین درمیابی که آنچه آنها را بیشتر از زخم‌های شان رنج می‌دهند ذهن و زبان تبعیض آلود جامعه است.
در ذهن بسیاری از افغان‌ها معلولین ناتوان اند و در زبان بسیاری از آنها معیوبان و کمتر کسی به این نکته دقت می کند که  معیوب خواندن کسی چه تاثیری بر روان و روحیه آنها بجا می‌گذارد.

بیان دشواری‌های زندگی معلولین در افغانستان ساده نیست. اما هستند شماری از معلولینی که با همه مشکلات، زندگی موفقانه ای داشته اند و انگیزه و تلاش آنها برای زندگی به هیج وجه کمتر از افراد سالم نبوده است.

کمال الدین کمال یکی از این معلولین موفق است. او 21 سال قبل زمانی که تنها 17 سال داشت یک روز که برای چرای گوسفندان به بیرون از روستا رفته بود، روی ماین قرار گرفت و پای راستش را تا بالاتر از  زانو از دست داد. از آن پس او بعد از درمان و عملیات‌های متعدد  پای راستش با یک پای مصنوعی و دوعصا راه می رود.

آقای کمال حالا ماستری برق دارد و دو سال می‌شود که استاد در دانشگاه‌های خصوصی در شهر کابل است و می‌گوید اگر خدا بخواهد می خواهم همین یکی دوسال دیگر برای ادامه تحصیل به خارج از کشور سفر کنم.

 استاد کمال از زمانی که معلول شد چنین می گوید:" وقتی که من پس از رخصت شدن از شفاخانه برای اولین بار باعصا شروع به راه رفتن کردم خودم را ناتوان و ضعیف احساس کردم تا اینکه کاملا در انزوا قرار گرفتم، اما کم کم با تشویق خانواده و اراده خودم تصمیم گرفتم به پای خودم بایستم و هم زندگی خود و هم زندگی خانواده ام را به پیش ببرم".

استاد کمال می‌گوید که متاسفانه در جامعه افغانستان، معلولین را ضعیف می‌بینند و حتی گاهی آنها را ضایعه اجتماعی، تلقی می‌کنند.

در همین حال اگر جامعه برای معلولین زمینه سازی کند و به جای تحقیر یا دلسوزی، آنها را تشویق کند، معلولین نیز مانند سایر افراد جامعه می‌توانند به کشورشان خدمت کنند

به اساس قانون حقوق و امتیازات معلولین افغانستان، باید هفت درصد کارمندان تمام ادارات دولتی، معلولین باشند. اما آنگونه که پیداست بسیاری از ادارات دولتی از پذیرفتن این افراد اجتناب می‌کنند.

محمد شفیق که در سال 1390 از صنف دوازدهم فارغ شده بود می‌گوید، حدود  یک سال در وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی دنبال کار بودم ولی هرجایی که مراجعه می‌کردم وقتی می‌دیدند که یک دست ندارم، پیش از اینکه اسناد و توانایی هایم را ببینند با برخوردی تحقیر آمیز می‌گفتند:" اسنادت را بان ما برت زنگ می‌زنیم ولی دیگر خبری از زنگ نمی‌شد".

ساخت و ساز شهری هم معضلی شده برای رفت و آمد معلولین؛ پیاده روهای ناهموار، ساختمان‌های اداری، رهایشی و ...که با عصا یا ویلچر هرگز نمی توان در آنها تردد کرد.

انجنیر علی رفعت که در وزارت شهر سازی ایفای وظیفه می کند می گوید: درسازه های شهری و اماکن عمومی تنها کمتر از ده درصد برای معلولین سهولت فراهم می باشد.

آقای رفعت می‌گوید که در بسیاری از مکان‌های عمومی چون وزارتخانه‌ها، خیابان‌ها، بازارها، ورزشگاه‌ها و  حتی در وسایل ترانسپورتی هیچ سهولتی برای معلولین در نظر گرفته نشده است. نبود امکانات برای معلولین تنها به این موضوع خلاصه نمی‌شود.

مسوولان وزارت کار، امور اجتماعی و شهدا و معلولین می‌گویند که در سراسر کشور مراکز  اندک توانبخشی دولتی مخصوص برای معلولین وجود دارند که آنها نیز از تجهیزات ابتدایی برای توانبخشی برخوردار اند.

افغانستان از لحاظ قانونی برای حمایت از معلولین بسیار غنی است که علاوه بر قانون اساسی از بسیاری از نهاد های رسیدگی به امور معلولین حمایت می‌کند اما حمایت‌های عملی از معلولین در افغانستان بسیار کمرنگ است.

عبدالفتاح احمدزی سخنگوی وزارت کار امور اجتماعی شهدا و معلولین می گوید که دولت تنها 130 هزار معلول را ثبت کرده و به آنها معاش ماهوار می دهد.این حقوق ماهانه 5 هزار افغانی است که البته تنها برای معلولین جنگی تعلق می گیرد.

اقای احمدزی همچنان می گوید که در کشور مراکز فنی و حرفه ای وجود دارند که در برنامه هایشان حدود ده درصد به معلولین و بازماندگان شهدا سهم داده می شود.

ایجاد انستیتوت های ملی معلولین برای بازتوانی و توانبخشی معلولین از دیگر برنامه های وزارت کار و امور اجتماعی است.

همچنان آقای احمدزی می‌گوید که این وزارت برای کمک و هماهنگی بیشتر به معلولین، با شماری از موسسات تحصیلات عالی قرار دادهایی بسته اند که معلولین بتوانند برای کسب تحصیلات عالی به آنها مراجعه کنند.

آنچه آقای احمدزی به عنوان یک مسئول دولتی بر آن تاکید می کند، برنامه ها و کارهایی برای کمک به بهبود زندگی معلولین است. اما او به برنامه ای برای تغییر فرهنگ و رفتار افراد سالمی که با  برخورد و نگاه شان هر روز معلولین را می رنجانند اشاره ای نمی کند.

حمید پارسا- خبرگزاری جمهور