قطر میزبان بدیل ملاعمر؛ گره صلح گشوده می‌شود؟

زلمی خلیلزاد برای نخستین بار با ملا عبدالغنی برادر؛ معاون رهبر طالبان و یکی از چهار بنیانگذار آن گروه، در دوحه قطر دیدار کرد.
 
یک عضو هیات مذاکره کننده امریکا گفت: در این نشست درباره مذاکرات بین الافغانی بحث شد و زلمی خلیلزاد تلاش جدی کرد تا دولت افغانستان نیز در این مذاکرات سهیم شود.
 
گروه طالبان هم گفته است که ملا برادر پنجمین دور مذاکرات میان امریکا و طالبان را آغاز کرد و درباره "اهمیت مذاکرات، صلاحیت تیم مذاکره کننده و نقشه راه برای آینده توضیح داد".
 
این پنجمین دور مذاکرات میان آمریکا و طالبان است. گفته می‌شود حضور ملا برادر به این دور مذاکرات اهمیت ویژه بخشیده و انتظار می‌رود پیشرفت‌های دراین مذاکرات صورت بگیرد.
 
آقای خلیلزاد در توییت قبلی‌اش نوشت: "به دوحه رسیدم تا با یک هیات با صلاحیت‌تر طالبان دیدار کنم. این می‌تواند فرصتی مهم باشد. از میزبانی قطر و کمک پاکستان به سفر (هیات طالبان) سپاسگزارم. حالا کار جدی شروع می‌شود."
 
حضور ملا برادر در پنجمین دور مذاکرات امریکا و طالبان، انتظارها از این روند را به شدت بالا برده است. هم امریکایی ها و هم طالبان انتظار دارند که این بار به پیشرفت های مهمی در گفتگوها دست پیدا کنند. از توییت های خلیلزاد و نیز تشریفاتی که طالبان برای حضور ملا برادر، در نظر گرفته اند، برمی آید که هردو طرف، اهمیت زیادی برای این حضور قایل هستند.
 
دولت قطر نیز به عنوان میزبان این مذاکرات، تدابیر کم سابقه ای برای میزبانان در نظر گرفته که یک نشانه دیگر از اهمیت این دور از گفتگوهاست.
 
به نظر می رسد که دولت افغانستان علیرغم بیرون ماندن از جریان گفتگوها و دایره تصمیم گیری ها انتظار دارد نشست جاری امریکا و طالبان در قطر بتواند گره صلح را باز کند و موجب پیشرفت های مهمی در این روند شود. البته کابل همچنان نگران است که حضور ملا برادر، روند صلح مورد نظر امریکا را تسریع بخشد و مقدمات رسیدن به یک توافق نهایی صلح، پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال آینده را فراهم سازد؛ چیزی که اشرف غنی مخالف آن است.
 
با این حال، بخشی از بازیگران سیاسی و قومی در افغانستان – به ویژه جریان نزدیک به حامد کرزی که هم قبیله ملا برادر است - انتظار دارند که حضور ملا برادر در روند مذاکرات صلح، موجب نشان دادن انعطاف بیشتر در مواضع طالبان به ویژه در حوزه مذاکرات بین الافغانی شود؛ زیرا از آقای برادر به عنوان یک چهره میانه رو و هوادار صلح یاد شده و گفته می شود که او به همین دلیل، هشت سال را در زندان پاکستان گذرانده است.
 
از سوی دیگر، ملا برادر یکی از چهار بنیانگذار گروه طالبان است که روابط نزدیکی با ملا عمر؛ رهبر پیشین این گروه داشته و از نفوذ عمیقی بر سایر رهبران، فرماندهان و اعضای این گروه برخوردار است. بنابراین، مذاکره با ملا برادر، به مثابه گفتگو با یک رهبر طالبان در عالی ترین سطح است. به همین دلیل، همه طرف ها انتظار دارند که سپردن رهبری مذاکرات صلح به او، صلاحیت هیأت طالبان را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و به پیشرفت های مهمی در روند گفتگوها منجر شود.
 
با همه این احوال، هنوز مشخص نیست که ملا برادری که پس از سپری کردن ۸ سال زندان در پاکستان، در مذاکرات صلح قطر شرکت کرده و رهبری آن را بر عهده گرفته، آیا همان ملا برادری است که پیش از اسارت به دست پاکستان بود، یا مشی و منش او درباره صلح و جنگ افغانستان و سهم قدرت های خارجی به ویژه پاکستان و امریکا در این زمینه، از بنیاد دستخوش تغییر شده است. این نگرانی از آنجا ناشی می شود که پیشتر گفته می شد که آقای برادر در نتیجه شوک های شدید ناشی از شکنجه در زندان های پاکستان، مشاعر خود را از دست داده و سلامت روان ‌اش به شدت آسیب دیده است. شماری حتی ادعا کرده بودند که او به جنون دوره ای مبتلا شده و از ثبات روانی لازم برای رهبری طالبان، برخوردار نیست. این گمانه زنی ها زمانی تقویت شد که گروه طالبان پس از آزادی ملا برادر از زندان های پاکستان، اعلام کرد که او در حال حاضر به «استراحت» نیاز دارد؛ موضعی که از سوی برخی کارشناسان، حمل بر درستی ادعاها در خصوص سلامتی و ثبات آقای برادر شد، و این بیم را تقویت کرد که او ممکن است به منظور پذیرش سیاست های پاکستان، در زندان مورد شکنجه و شست و شوی مغزی قرار گرفته باشد.
 
اینکه او پس از هشت سال نه تنها از زندان پاکستان آزاد می شود؛ بلکه با تسهیلاتی که پاکستان برایش فراهم می کند –احتمالا پاسپورت و سایر خدمات کنسولی- ریاست هیأت طالبان برای مذاکرات صلح را بر عهده می گیرد، موضوعی است که پیشفرض های بالا را تقویت می کند و خطر تسلط پاکستان بر مرد شماره دوم گروه طالبان را افزایش می دهد.
 
با اینهمه، با حضور ملا برادر به عنوان بدیل ملا عمر، روند مذاکرات صلح در هر مسیری که قرار بگیرد، این واقعیت وجود دارد که این بار، طالبان با صلاحیت بیشتر و عزمی جدی تر در این مذاکرات حضور یافته، و پیش بینی می شود تحولات مهمی در انتظار این روند باشد.
 
علی موسوی - جمهور