طالبان؛ حاکمیت بدون حکومت

شیرمحمد عباس استانکزی؛ عضو هیات گفتگو‌کننده طالبان که به مسکو رفته‌است، ادعا کرده که طالبان بیش از 70 درصد خاک افغانستان را در اختیار دارند.
 
آقای استانکزی این سخنان را روز گذشته (سه‌شنبه، 7 جوزا) پس از نشستی در مورد صدسالگی روابط افغانستان و روسیه، در مسکو بیان کرد. این نشست با حضور نمایندگان گروه طالبان به‌رهبری ملابرادر، شخصیت‌های سیاسی افغانستان، مقام‌های روسی و سفیر افغانستان در مسکو برگزار شد و امروز نیز ادامه دارد.
 
عباس استانکزی همچنین پذیرفته‌است که در مناطق تحت کنترل این گروه بر علاوه جنگجویان داخلی طالبان، جنگجویان خارجی نیز حضور دارند. او افزوده که گروه طالبان در این مناطق، از تشکیلات منظم برخوردار است و همه‌چیز را در اختیار دارد.
 
برخلاف ادعای عباس استانکزی اما طالبان از لوازم تشکیل حکومت، تنها سلطه بر سرزمین های گسترده را در اختیار دارند؛ با این حال، این گروه همچنان تلاش می کند تا با فتح سرزمین های بیشتر و گسترش جغرافیای زیر سلطه خود، امتیازهای بیشتری در روند صلح و میز سیاست کسب کند و به این ترتیب، خود را قدرتمند و مسلط بر اوضاع نشان دهد.
 
اینکه نمایندگان سیاسی طالبان از جمله عباس استانکزی، ادعا می کنند که این گروه در سرزمین های تحت سلطه خود، از تشکیلات منظم برخوردار است و همه چیز در اختیار دارد پیش از آنکه بیانگر یک واقعیت جاری باشد، تلاشی برای جبران بحران مشروعیت لازم برای اعمال حکومت بر گسترده تحت حاکمیت خویش است. آقای استانکزی می خواهد بگوید که طالبان بدون نیاز به مذاکره به دولت مرکزی افغانستان برای بازگشت به قدرت، هم اکنون هم بر سرزمین های تحت حاکمیت خود حکومت می کند و از تشکیلات اداری و سازمانی منظم برخوردار است.
 
با این حال، طالبان همانگونه که در خصوص گستره جغرافیای تحت اشغال خود اغراق می کنند، درباره وجود نظم و تشکیلات اداری و حکومتی منظم هم دچار بزرگنمایی می شوند. آنها اگرچه برای هر ولایت، والی و برای هر ولسوالی، ولسوال تعیین کرده اند؛ اما والی ها و ولسوال های طالبان، فاقد مراکز اداری مشخص، امکانات و منابع کافی و اقتدار و صلاحیت مشروع و قانونی برای اعمال حکومت هستند. همه روزه خبرهایی از کشته شدن والی ها و ولسوال های طالبان از سوی نیروهای دولتی، در رسانه ها منتشر می شود؛ اما حتی در یک مورد، گفته نمی شود که والی یا ولسوال خودخوانده طالبان، در مقر کار و اداره خود هدف گرفته و کشته شده است. در واقع، آنها اعضای متواری طالبان هستند که پیش از آنکه مشغول ارائه خدمات اداری و انجام مسؤولیت های اجرایی در اداره باشند، در جبهه های جنگ حضور دارند و در کوه و بیابان و یا منازل مسکونی مشغول امور نظامی هستند.
 
بر این اساس، حاکمیت طالبان، فاقد حکومت است و آنها برای بازگشت به قدرت از مسیر صلح، نیاز به مشروعیت سیاسی لازم در ابعاد داخلی و بین المللی دارند. حکومت همانند جغرافیا از طریق زور و خشونت و جنگ به هدف اشغال ولسوالی های متروکه، سرزمین های دوردست و کنترل مسیرها در مناطق دنج روستایی به دست نمی آید؛ بلکه طالبان برای استقرار دوباره رژيم سیاسی شان، نیازمند تثبیت سلطه خود بر مراکز شهرها و ایجاد مناطقی با مرزهای مشخص، نظم اداری دارای سیستم و سلسله مراتب و... هستند. برای این منظور آنها ناگزیر اند به صلح تن دهد؛ صلحی که در نهایت از طریق یک گفتگوی فراگیر ملی که همزمان شامل دولت و نهادهای خارج از دولت شود، میسر خواهد شد.
 
برای دستیابی به این هدف، فرصت های طالبان روز به روز محدودتر و چالش های آنان بیشتر می شود. عزم امریکا و هم پیمانانش برای خروج از افغانستان، ظهور گروه های تندروتر و افراطی تر دیگری مانند داعش و نیز بروز نارضایتی های داخلی در درون تشکیلات سازمانی طالبان در خصوص سمت های سیاسی، مسایل مالی، فساد، فاصله روزافزون میان سطح زندگی سران و رهبران با شبه نظامیان پیاده و عادی و مهم تر از همه اینها فقدان یک کاریزمای نافذ و مؤثر در رأس هرم رهبری طالبان که فرمان هایش به مثابه آیه های مقدس، بتواند شبه نظامیان پیاده را به ادامه «جهاد» ترغیب کند، از چالش هایی است که می تواند چشم انداز دستیابی طالبان به قدرت سیاسی و اقتدار مشروع را با خطر رو به رو کند. بنابراین، گروه طالبان به جای تأکید بر کنترل جغرافیای بیشتر باید در اندیشه کسب مشروعیت سیاسی برای حکومت بر گستره تحت حاکمیت خویش باشد، و این تنها از رهگذر یک فرایند فراگیر صلح، امکان پذیر است.
 
علی موسوی - جمهور