دیورند، خط فرضی یا مرز رسمی؟

30 سنبله 1398 ساعت 23:06

شاید اتفاقی در پشت پرده رخ داده باشد؛ اما کابل در آستانه انتخابات، نمی خواهد آرای اکثریت پشتون های ساکن نوار مرزی دیورند را با تأیید رسمیت بخشیدن به آن، از دست بدهد.


وزارت امور خارجه پاکستان در واکنش به اظهارات حکومت افغانستان درباره به رسمیت‌نشاختن مرز دیورند گفته‌است که این، مرز رسمی میان دو کشور است و در قوانین بین‌المللی هم تصریح شده‌است.
 
روز چهارشنبه، عمران خان؛ نخست‌وزیر پاکستان یک ترمینل را در مرز تورخم افتتاح کرد و دیورند را به‌عنوان مرز رسمی میان دو کشور یاد کرد که با واکنش افغانستان روبه‌رو شد. در لوحه‌ این ترمینل نیز تورخم که مربوط مرز دیورند می‌شود به‌نام مرز رسمی میان دو کشور یاد شده‌است.
 
سخنگوی ارگ ریاست جمهوری روز پنج‌شنبه گفت که حکومت افغانستان این مرز را به‌رسمیت نمی‌شناسد و مردم افغانستان در مورد آن تصمیم خواهند گرفت.
 
وزارت خارجه پاکستان اما گفته‌است که اظهارات مقام‌های افغان در این مورد غیر مسؤولانه بوده‌است.
 
اعلامیه افزوده که چنین موضع‌گیری‌هایی روند صلح افغانستان و تلاش‌ها و همکاری‌های پاکستان در این عرصه را متضرر می‌کند.
 
دولت‌ های مستقر در کابل از گذشته تا امروز همواره در قبال مسأله دیورند با صراحت و قاطعیت موضع گرفته و در این راستا از یک سیاست سنتی طرفداری کرده که هرگونه رسمیت بخشیدن به خط مرزی دیورند را به مثابه خط سرخ منافع ملی افغانستان، یک خیانت نابخشودنی ارزیابی می کند و با آن به شدت مخالف است.
 
این موضع گیری در برخی موارد به اندازه ای سرسختانه و شدید بوده است که هیچ جایی برای انعطاف و گفتگو باقی نگذاشته است. این در حالی است که در آنسوی این دعوای دیرینه، پاکستان قرار دارد؛ کشوری که با استناد به پشتوانه های نیرومند موضع علنی قدرت های بزرگ جهان مبنی بر به رسمیت شناختن خط مرزی دیورند به مثابه مرزی رسمی بین المللی میان دو کشور، داعیه همیشگی دولتمردان مختلف افغانستان در دوره های گوناگون را بی بنیاد می خواند و آن را رد می کند.
 
با این حال، مسأله دیورند به یک بن بست و فروبستگی شدید و سنگین در روابط دو کشور همسایه تبدیل شده؛ به گونه ای که به نظر می رسد هیچیک از طرف ها حاضر نیستند از مواضع خود در این خصوص، عدول و عقب نشینی کنند.
 
موضع گیری های سیاستمردان افغانستان در قبال سرنوشت خط دیورند به مثابه یک دعوای دیرینه حقوقی گاه به اندازه ای شدید و سختگیرانه و احساسی بوده است که به باور منتقدان، اینک این مساله عملا تبدیل به یک موضوع حیثیتی شده و از بار حقوقی آن به گونه ناامیدکننده ای کاسته شده است.
 
این در حالی است که دیورند اساسا یک دعوای حقوقی است و می بایست با استفاده از مسیرها، امکانات و سازوکارهای حقوقی و از مجاری مراجع قضایی معتبر موجود در عرصه بین الملل حل و فصل شود. از این منظر، دوسیه دیورند اصولا یک دعوای ارضی محسوب می شود و در حقوق بین الملل با توجه به موارد فراوان اختلاف های ارضی و مرزی مشابه میان کشورها همسایه، به آسانی می توان راه حلی مناسب و مطلوب برای آن پیدا کرد.
 
از جانب دیگر، با توجه به تبعات ویرانگر لاینحل باقی ماندن پرونده دیورند و آثار مخرب و مرگبار آن برای امنیت، ثبات، امنیت و صلح در افغانستان، کارشناسان پیشنهاد می کنند که دولت های دو سوی مرز، به جای موضع گیری های احساسی و تبدیل یک دعوای حقوقی به یک مساله حیثیتی که خطر تبدیل آن به سرمایه ای سیاسی برای کسب امتیاز و نام و نشان برای برخی مهره های سوخته سیاسی را نیز تشدید می کند، آن را از مجرای گفتگوهای سازنده و مستقیم حقوقی زیر نظر مرجع ثالث معتبر و مورد توافق دوطرف، حل و فصل کنند تا به این ترتیب، نه شاهد تبدیل مناطق آنسوی دیورند به پناهگاه های امن تروریزم بین المللی به عنوان پیاده نظام سازمان جاسوسی و ارتش پاکستان برای راه اندازی جنگ و خشونت و ترور و آدمکشی و خون ریزی و ویرانگری در افغانستان باشیم و نه مردمان دوسوی دیورند، به عنوان قربانیان همیشگی اختلاف نظرهای طولانی دولت ها، پشت درهای بسته بمانند و میلیون ها دالر خسارت را متحمل شوند.
 
در این میان، تردیدی وجود ندارد که اقدامات غیر سازنده و تحریک آمیز اسلام آباد که به صورت یکجانبه در صدد مصادره پرونده دیورند به نفع پاکستان است، چیزی نیست که مورد قبول کابل باشد و به همین دلیل، مواضع دولتمردان کنونی و پیشین افغانستان در مخالفت با این اقدامات، تا حدودی موجه و معقول می نماید؛ اما حل نهایی پرونده پیچیده دعوای دیرینه دیورند، تنها با دخالت یک مرجع حقوقی ثالث معتبر و قدرتمند بین المللی و از مسیر تراضی و توافق طرفینی دو همسایه، امکان پذیر است و بس.
 
در مورد افتتاح ترمینل از سوی عمران خان در مرز دیورند، نکته قابل تأمل این است که دست کم دو عضو ارشد کابینه حکومت کابل هم در آن مراسم حضور داشتند و این می تواند حمل بر نوعی تأیید ضمنی رسمیت این خط از سوی حکومت اشرف غنی شود. آقای غنی پیش از این نیز بارها تلویحا اعلام کرده که حاضر است درباره همه مسایل مورد اختلاف و مبتلابه با اسلام آباد مذاکره کند. این بدان معناست که دیورند هم از نظر او، خط سرخ نیست و می تواند مورد بحث و مذاکره و معامله قرار گیرد. بر این اساس آیا اتفاق اخیر در مرز تورخم، نخستین گام برای این معامله بود؟ اگر پاسخ مثبت است، پاکستان در قبال این تحول بزرگ، چه وعده ای به اشرف غنی به ویژه در زمینه صلح با طالبان و حکومت آینده داده است؟
 
شاید اتفاقی در پشت پرده رخ داده باشد؛ اما کابل در آستانه انتخابات، نمی خواهد آرای اکثریت پشتون های ساکن نوار مرزی دیورند را با تأیید رسمیت بخشیدن به آن، از دست بدهد.
 
محمدرضا امینی - جمهور


کد مطلب: 120590

آدرس مطلب: https://www.jomhornews.com/fa/note/120590/

جمهور
  https://www.jomhornews.com