ربانی و پنج سال مبارزه با سیاست خارجی حاکم‌محور

صلاح‌الدین ربانی روز چهارشنبه با انتشار استعفانامه‌اش از سرپرستی وزارت خارجه استعفا کرد.
 
آقای ربانی با انتشار استعفانامه‌اش خطاب به اشرف غنی نوشته است که در مدت پنج سال به عنوان وزیر خارجه "شاهد آن بوده که با ایجاد شبه‌ ساختارهای موازی و به حاشیه راندن نهادهای اساسی حکومت"، ادامه کار را در حکومت به صلاح ندانسته و استعفا می‌کند.
 
آقای ربانی از آغاز حکومت وحدت ملی به عنوان وزیر امور خارجه کار کرد.
 
تنش میان ارگ ریاست جمهوری و وزارت خارجه در سال‌های اخیر بارها خبرساز شد.
 
در روزهای اخیر وزارت خارجه اعتراض کرد که از فرستادن هیأت افغانستان به مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطلع نبوده و افغانستان "ضعیف‌ترین" حضور در سال‌های اخیر را در نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل داشته است.
 
در تازه‌ترین اختلاف میان ارگ ریاست جمهوری و وزارت خارجه نیز اشرف غنی، صبغت‌الله احمدی؛ سخنگوی این وزارت را برکنار کرد؛ ولی عبدالله عبدالله آن را نپذیرفت.
 
اشرف غنی بی هیچ توجیهی و به صورت فوری، استعفای آقای ربانی را پذیرفت؛ رفتاری که به خوبی نشان می دهد رابطه میان او و یکی از پایدارترین وزرای کابینه، چقدر تیره و تنش آلود بوده است.
 
در طول سال های گذشته، بارها شایع شد که آقای غنی بر وزیر خارجه فشار می آورد تا استعفا دهد. هرچند دست کم در یک مرحله، وقتی آقای ربانی از سوی مجلس، سلب صلاحیت شد، اشرف غنی به کمک او آمد و حکم به ادامه کارش به عنوان‌ سرپرست داد. با این حال، این تصمیم، پیش از آنکه ناشی از ارادت اشرف غنی به ربانی و یا اراده او برای ادامه کار او باشد، برآمده از فشار عبدالله بود تا صلاح الدین ربانی را به عنوان یکی از پایه های قدرت خود در دولت حفظ کند.
 
غیر از این اما آقای عبدالله، کار زیادی برای تبدیل وزارت خارجه به کانون دیپلماسی و مدیر اصلی دستگاه سیاست خارجی کشور نتوانست انجام دهد.
 
در بسیاری از موارد، کارهایی که قانونا در حوزه اداره و صلاحیت وزارت خارجه بود، از سوی وزیر مالیه (اکلیل حکیمی و حالا همایون قیومی) و یا مشاور امنیت ملی صورت می گرفت.
 
در معدود مواردی که وزارت خارجه بر اساس مقتضای کار اداری باید مکتوب انتصاب سفرا و فرستادگان دیپلماتیک افغانستان در کشورهای خارجی را مهر می زد، آقای ربانی به کمک عبدالله عبدالله در برابر اراده ارگ مقاومت نشان می داد و با آن مخالفت می کرد. انتصاب ستار سعادت و یوسف نورستانی به عنوان سفیر افغانستان، از نمونه های این امر بود.
 
ماجرای ناهید ایثار؛ معین اداری وزارت خارجه هم از نمونه های دیگر است.
 
با این حساب، مجموع این اختلاف ها به طور طبیعی روی کارکرد و اثربخشی دستگاه دیپلماسی کشور، تأثیر منفی و مخرب گذاشته بود؛ به گونه ای که گاه تصور می شد اصولا افغانستان، وزیر خارجه ندارد.
 
اشرف غنی در سفرهای پرشمار خارجی اش، آقای ربانی را نمی برد. در مقابل، آقای ربانی هم برخلاف رویکرد غیر رسمی ارگ، نماینده اقتدارگرایی اشرف غنی در داخل و خارج از کشور نبود.
 
تضاد، تنش، قطبی گری و اختلافات عمیق و سنگین قومی و حزبی بر روابط ارگ و وزارت خارجه، سایه انداخته بود.
 
اشرف غنی همچنین با انتصاب معین سیاسی وزیر خارجه، از او به عنوان نماینده واقعی خود در این وزارت استفاده می کرد و چنانچه در ماجرای سخنگوی این وزارت نیز مشخص شد، معین سیاسی رسما در برابر موضع وزیر قرار گرفت و از موقف ارگ، هواداری کرد.
 
بر این اساس، پنج سال کار صلاح الدین ربانی در وزارت خارجه، عمدتا صرف مبارزه با سیاست خارجی حاکم‌محور شد. آقای ربانی نمی خواست اشرف‌ غنی هم رییس جمهور باشد و هم وزیر خارجه.
 
اما این شاخصه بلافصل همه دیکتاتورهای حاکم بر کابل از گذشته تاکنون بوده است. آنها همزمان، شاه، نخست وزیر، فرمانده کل قوا، وزیر خارجه و رییس دستگاه قضا بوده اند، و این همان هدفی بود که اشرف غنی نیز به شدت آن را دنبال می کرد؛ اما افرادی مانند صلاح الدین ربانی می خواستند آن را به چالش بکشند و مانع از تحقق موفقیت آمیز آن شوند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور