پومپئویی شدن سیاست خارجی نه تنها برای افغانستان که هیچ قدرتی ندارد؛ بلکه حتی برای خود امریکای قدرتمند هم خطرناک و زیانبار است.

کشور‌های ایران و روسیه اخیرا درباره مسایل جاری ناشی از بحران سیاسی در افغانستان ابراز نگرانی کرده اند.
 
وزارت خارجه ایران با ابراز نگرانی در مورد تحولات سیاسی اخیر افغانستان گفته ‌است که بحران ناشی از نتایج انتخابات ریاست ‌جمهوری افغانستان، ثبات داخلی و منطقه ‌ای را با خطر مواجه کرده ‌است.
 
در اعلامیه وزارت خارجه ایران آمده‌است: «جمهوری اسلامی ایران وضعیت پیش آمده را ناشی از بی توجهی دولت امریکا به مشکلات موجود در برگزاری انتخابات‌ها در افغانستان و غفلت از درس‌های گرفته شده از آن‌ها و خصوصا انتخابات ریاست ‌جمهوری ۲۰۱۴ افغانستان می‌داند.»
 
وزارت خارجه روسیه نیز از بحرانی سیاسی ناشی از انتخابات ریاست ‌جمهوری ابراز نگرانی کرده‌ و گفته است که وضعیت سیاسی افغانستان رو به وخامت است.
 
وزارت خارجه افغانستان اما در واکنش به موضع گیری ایران، دستگاه سیاست خارجی آن کشور را به «سطحی نگری» درباره مسایل افغانستان متهم کرده است.
 
شاید در مرحله اول نه کنش ایران و روسیه در قبال رویدادهای سیاسی افغانستان و نه واکنش سریع و صریح دستگاه سیاست خارجی افغانستان در برابر موضع گیری ایران، اهمیت چندانی نداشته باشد؛ زیرا در عرصه دیپلماسی، این عمل ها و عکس العمل ها امری معمول و عادی است و نمی تواند لزوما نشانگر بروز یک بحران جدی در روابط بین الدول به حساب بیاید؛ اما این امر زمانی موجب نگرانی می شود که وزارت خارجه افغانستان تنها در برابر موضع گیری ایران، واکنش نشان می دهد و از کنار موضع مشابه روسیه به سادگی می گذرد و از آن چشم پوشی می کند. آیا این رویداد هم عادی است و نباید نسبت به پیامدهای آن برای روابط دو کشور در میان‌مدت و عواقب ناخواسته آن برای منافع و مشترکات دو همسایه نیز نگران بود؟
 
این سؤال زمانی اهمیت مضاعف پیدا می کند که آن را با نیم‌نگاهی در کنار تنش ادعایی اخیر در روابط کابل- تهران قرار دهیم که بر بنیاد آن  گفته می شود دوطرف، شماری از دیپلمات های دیگری را اخراج کرده اند.
 
افزون بر این، شماری از مقام ها و صاحب نظران ایرانی نیز در روزهای اخیر نسبت به کشاندن دامنه خصومت های ۴۰ ساله از سوی واشنگتن علیه تهران به افغانستان هشدار داده و تأکید کرده اند که این رویکرد، ناقض رویه نانوشته ای است که تاکنون از سوی هر دو طرف این خصومت، رعایت می شده است.
 
به این ترتیب، آیا کابل تحت تأثیر اعمال نفوذ واشنگتن یا عناصر وابسته به آن در داخل، خواسته یا ناخواسته به سمت پومپئویی شدن سیاست خارجی اش در قبال همسایگان نزدیک، رانده می شود؟
 
فقط با تکیه بر یک خوش بینی خیرخواهانه می توان آرزو کرد که اقدامات و موضع گیری های اخیر وزارت امور خارجه افغانستان، برآمده از نوعی ناشی گری و فقدان تخصص و تجربه و تحصیل کسانی باشد که در پی تنش های داخلی رهبران حکومت پیشین به مدارج بلندی در دستگاه دیپلماسی کشور رسیده اند، بدون آنکه با الفبای دیپلماسی و ظرافت های مهم و کلیدی این سمت های حساس و استراتژیک به ویژه در دنیای بسیار پیچیده سیاست مدرن، آشنایی داشته و از سواد سیاسی برخوردار باشند.
 
اگر این برداشت درست باشد، می توان نگران بود؛ اما نه به اندازه شیوع نوعی نگاه تهاجمی، تنش آفرینانه و دشمن تراشانه در دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی افغانستان مخصوصا در زمینه تعامل یا تقابل با تهران؛ چیزی که می توان از آن به عنوان «پومپئویی شدن» سیاست خارجی افغانستان یاد کرد.
 
مایک پومپئو؛ وزیر امور خارجه امریکا کسی است که پیشتر، رییس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) بود. او پیش از آنکه دیپلمات باشد، یک عنصر امنیتی است و همین امر، موجب شده است که دولت ترامپ که تصور می شد عمدا و آگاهانه از جنگ طلبی و دامن زدن به بحران های جهانی که منافع حیاتی امریکا را به خطر اندازد، احتراز می کند، تحت تأثیر مواضع و دیدگاه های امثال پومپئو وارد تنش هایی هولناکی می شود که اگر به درستی مدیریت نشود، ممکن است در نهایت به بروز جنگی دامنه دار و تمام عیار در منطقه و جهان منجر شود.
 
به عنوان یکی از نمونه ها می توان به اصرار پومپئو بر لزوم حمله امریکا بر اهداف نظامی ایران در خلیج فارس در پی راکت باری یک پایگاه امریکایی ها در عراق در هفته گذشته اشاره کرد. گفته می شود ترامپ در نهایت، موضع پومپئو در این باره را رد کرده و به هشدارهای وزیر دفاع و رییس ستاد مرکزی ارتش آن کشور گوش داده و به یک حمله هوایی محدود بر نیروهای عراقی بسنده کرده است.
 
این نشان می دهد که پومپئویی شدن سیاست خارجی نه تنها برای افغانستان که هیچ قدرتی ندارد؛ بلکه حتی برای خود امریکای قدرتمند هم خطرناک و زیانبار است.
 
به این ترتیب، مدیران سیاست خارجی افغانستان در این شرایط شکننده و پیچیده باید درک کنند که پومپئویی کردن وضعیت در رابطه با ایران، حتی اگر به نفع امریکایی ها باشد، هرگز به سود افغانستان نیست؛ زیرا در صورت بروز هرگونه پیامد ناخواسته ناشی از این رویکرد، کابل بازنده خواهد بود.
 
محمدرضا امینی - جمهور