طالبان در صدد تحمیل اراده خود بر مذاکرات صلح اند و این مهم را حتی از ترکیب هیأت مذاکره کننده دنبال می کنند؛ چیزی که از همین حالا بیانگر یک چشم انداز پرچالش و دشوار برای دستیابی به توافقی عملی و قابل اجرا برای صلح می‌باشد.

ناجیه انوری؛ سخنگوی وزارت دولت در امور صلح گفته است که "هیأت مذاکره‌کننده‌ جمهوری اسلامی افغانستان بعد از مشوره‌ گسترده با اقشار مطرح و تأثیرگذار جامعه‌ی افغانی" ایجاد شده است. به نظر می‌رسد که این توییت خانم انوری در واکنش به انتقاد طالبان از فهرست اعلام شده از سوی دولت باشد.
 
پیشتر ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان گفته بود در حالی که طالبان آماده مذاکرات "مؤثر بین‌الافغانی با یک تیم با صلاحیت، همه شمول و صلح‌خواه می‌باشند"؛ اما "اداره کابل" هیاتی را به منظور مذاکرات تشکیل داده که "خلاف موقف اصولی ما و توافقنامه با امریکایی‌ها است."
 
خانم انوری در حساب توییتری خود نوشته است که در "مذاکرات بین‌الافغانی در مقابل طالبان تنها جمهوری اسلامی افغانستان وجود دارد". او افزوده است که جنگ طالبان با دولت است و هیأت مذاکره‌کننده‌ را نیز دولت تنظیم و اعلام کرده است. به باور وی موضع گیری طالبان در این باره، دخالت در امور طرف مقابل است.
 
بدیهی است که در این زمینه حق با دولت است؛ زیرا همانطور که سخنگوی دولت در امور صلح گفته است، طالبان با دولت می جنگند و طرف اصلی گفتگوهای صلح با آن گروه نیز دولت خواهد بود؛ اما به نظر می رسد که مانع تراشی طالبان در مسیر گفتگوهای مستقیم با دولت، دلایل دیگری دارد که یافتن دلایل و انگیزه های آن، نیازمند بررسی های دقیق تر است.
 
نکته نخست این است که طالبان می گویند ترکیب هیأت مذاکره کننده دولت، برخلاف توافق آن گروه با امریکا است. سؤال این است که امریکا و طالبان چگونه در این زمینه توافق کرده اند و فهرستی که بتواند موافق با مفاد آن توافق باشد، کدام است؟
 
این بسیار حیرت انگیز است که امریکا و طالبان، نه تنها در جریان مذاکرات شان، دولت افغانستان را کاملا نادیده گرفتند و اجازه حضور نمایندگان دولت را ندادند؛ بلکه حتی درباره ترکیب هیأت مذاکره کننده نیز خود شان تصمیم گرفته و توافق کرده اند. به این ترتیب، آیا فهرستی که مورد قبول طالبان باشد، می تواند از دولت و مردم افغانستان نمایندگی کند؟
 
موضوع مهم دیگر اینکه اگر قرار باشد که طالبان، خود مهره های مورد تأیید خویش را در ترکیب هیأت مذاکره کننده بچینند، پس مذاکره چه معنایی می تواند داشته باشد؟ آیا در مذاکرات طالبان با طالبان می توان درباره مسایلی تصمیم گرفت که با سرنوشت جمعی همه مردم افغانستان گره خورده است؟
 
حتی در این زمینه که هیأت مذاکره کننده، همه شمول است یا نه، این دولت و دیگر طرف های سیاسی درون نظام هستند که باید توافق برسند و تصمیم بگیرند نه طالبان.
 
درست است که برخی طرف های داخلی هم درباره ترکیب ارائه شده و نحوه انتخاب مهره های آن، ملاحظاتی دارند؛ اما این حق و وظیفه دولت است که به این ملاحظات، توجه کند و قناعت و رضایت جریان های داخلی را جلب کند. طالبان در جانب مقابل دولت و جریان های سیاسی قرار دارند و در مقام داوری و تصمیم گیری در این باره نیستند.
 
با این حال، انگیزه طالبان از مخالفت با این فهرست چیست؟
 
به نظر می رسد که طالبان در قدم نخست، مخالف مدیریت و مالکیت روند گفتگوهای صلح از سوی دولت هستند. آن گروه تلاش می کند تا با استفاده از هر ابزار و اهرم ممکن، موضع دولت را تضعیف کند و اجازه ندهد که دولت در مقام یک شخصیت حقوقی مستقل و مسلط بر همه امور، جریان گفتگوها را تحت کنترل خود قرار دهد. اینکه طالبان هنوز هم دولت افغانستان را «اداره کابل» می نامند، خود گواه آن است که آن را به مثابه دولت، قبول ندارند و با نفی اقتدار و سلطه آن، می خواهند قدرت تصمیم گیری آن در زمینه هایی مانند تشکیل و رهبری هیأت مذاکره کننده را تضعیف و در نهایت سلب کنند.
 
یکی دیگر از ابزارهای آن گروه برای تضعیف قدرت دولت، دامن زدن به اختلافات داخلی درباره ترکیب هیأت مذاکره کننده است. طالبان با تأکید بر اینکه ترکیب ارائه شده، همه شمول نیست، می خواهند گروه های سیاسی و قومی منتقد دولت را در درون نظام، علیه دولت برانگیزند و به این ترتیب، صلاحیت و قدرت دولت در رهبری و هدایت روند مذاکرات را زیر سؤال ببرند.
 
دومین هدف مهم طالبان از مخالفت با هیأت مذاکره کننده دولت، تلاش برای توافق مستقل با گروه های سیاسی مخالف است بدون آنکه دولت کمترین نقشی داشته باشد؛ درست همان کاری که در توافق میان امریکا و طالبان صورت گرفت. طالبان به این ترتیب می خواهند به سادگی، دولت را از سر راه شان بردارند و نقشه ای که در توافق با امریکا برای آینده سیاسی افغانستان کشیده اند را به اجرا درآورند. در مقابل اما دولت در نظر دارد که هرگونه مذاکره و توافق با طالبان، تنها از مجاری مشروع مشخص شده از سوی ارگ ریاست جمهوری صورت بگیرد؛ انتظاری که کاملا مبتنی بر قانون است.
 
با این حال، طالبان در صدد تحمیل اراده خود بر مذاکرات صلح اند و این مهم را حتی از ترکیب هیأت مذاکره کننده دنبال می کنند؛ چیزی که از همین حالا بیانگر یک چشم انداز پرچالش و دشوار برای دستیابی به توافقی عملی و قابل اجرا برای صلح می‌باشد.
 
علی موسوی - جمهور