ناامن‌ترین کشور جهان؛ آیا صلح معجزه می‌کند؟

مؤسسه بین‌المللی صلح و اقتصاد که سالانه شاخص‌های جنگ، درگیری‌های خشونت‌بار و تروریزم را در ۱۶۰ کشور جهان بررسی می‌کند در تازه‌ترین بررسی خود، آیسلند را ‌آرام‌ترین کشور دنیا خوانده و افغانستان را در قعر این فهرست به عنوان «ناآرام‌ترین کشور جهان» نامیده‌است.
 
به گفته این نهاد، کرونا برای کشورهای ناپایدار، عوارض منفی جدی خواهد داشت و موجب کاهش یا قطع کمک‌های عمرانی یا ماموریت‌های صلح در آن‌ها خواهد شد.
 
با این حال این مؤسسه بین‌المللی گفته‌است که تهدیدهای امنیتی در کشورهای درگیر منازعه همچون افغانستان، لیبریا یا سودان جنوبی بیشتر خواهد شد و در آن دسته از کشورهایی که مشکلات اقتصادی دارند، خطر ناآرامی و کشمکش بالا خواهد رفت.
 
این در حالی است که کرونا در افغانستان به اوج خود رسیده ‌است.
 
با گسترش کرونا درگیری و خشونت نیز همچنان دارد. در عین حال تلاش‌ها برای تامین صلح هم بیش‌تر شده‌است.
 
ضمن اینکه کرونا در افغانستان به مرحله فاجعه باری رسیده و احتمالا آمار مبتلایان ده ها هزار برابر بیشتر از آن است که در گزارش های روزانه وزارت صحت اعلام می شود، جنگ نیز کماکان ادامه دارد و رویدادهای مرگبار امنیتی هم همه روزه قربانی می گیرد. در این میان، تلاش ها برای آغاز گفتگوهای داخلی با طالبان نیز وارد مرحله تازه ای شده است.
 
سفر فرمانده نیروی زمینی ارتش پاکستان به کابل و به دنبال آن، حضور زلمی خلیلزاد، نشانگر آن است که گام های مهمی در این زمینه برداشته می شود.
 
با اینهمه هنوز افغانستان ناامن ترین کشور جهان نامیده می شود؛ زیرا بر اساس شاخص های معتبر بین المللی، خشونت و جنگ در ابعاد وسیع در آن جریان دارد و مردم هرگز احساس امنیت نمی کنند.
 
با این حساب آیا تلاش های جاری صلح می تواند معجزه کند و وضعیت را به نفع ثبات و آرامش و پایان جنگ، تغییر دهد؟
 
این پرسشی است که شاید مدت هاست در ذهن بسیاری از مردم افغانستان، خطور کرده باشد؛ اما وقتی به رغم تلاش های صلح، حمله های مهیب و مرگبار، رخ می دهد، جامعه در بهت و بی باوری فرو می رود و امیدهای اندک به صلح و آرامش نیز رنگ می بازد.
 
نکته کلیدی در این زمینه، حضور ده ها گروه ستیزه جوی بین المللی زیر نام ها و عناوین گوناگون در مناطق مختلف افغانستان است. این گروه ها نه از زمین روییده اند و نه از آسمان باریده اند. اغلب آنها در سایه سلطه طالبان بر بخش های وسیعی از خاک کشور، طی سال ها، هسته گذاری کرده و گسترش یافته اند.
 
در این میان هیچ فرقی نمی کند که کدام گروه، چه عنوانی را یدک می کشد، همانگونه که بارها اطلاعات و یافته های سازمان های استخباراتی و کشفی کشور نشان داده، ریشه ها و آبشخور همه این گروه به منابع و سرچشمه های مشترکی می رسد. همه این گروه ها از حمایت مستقیم شماری از رژيم حامی تروریزم در همسایگی افغانستان، منطقه و فرامنطقه برخوردار هستند. اغلب آنها در تبانی با طالبان قرار دارند و از گذشته تا امروز، زیر سایه آن گروه فعالیت کرده اند.
 
بنابراین، حتی اگر مسئولیت حمله های مرگبار را داعش یا گروه های تروریستی دیگر بر عهده می بگیرند، این امر چیزی از مسئولیت طالبان در این رویدادها کم نمی کند؛ ضمن آنکه شبکه مخوف حقانی همچنان به مثابه یک جریان تروریستی، امنیت و ثبات امروز و فردای افغانستان را تهدید می کند.
 
بنابراین، بسیاری از مردم افغانستان تصور می کنند که صلح، معجزه نمی کند و حتی اگر دولت و طالبان در نهایت بر تمامی دشواری ها و موانع موجود در مسیر صلح، غلبه کنند، افغانستان تا استقرار کامل ثبات و امنیت، فاصله خواهد داشت و ممکن است سال ها به عنوان «ناامن ترین کشور جهان» باقی بماند.
 
با توجه به این مسایل، صلح نباید صرفا یک معامله سیاسی میان دوطرف درگیر باشد؛ بلکه نخستین و محوری ترین هدف صلح باید استقرار امنیت و ثبات و آتش بس سراسری باشد. صلحی که طالبان را تطهیر کند و رویکردهای تروریستی آن گروه را به گروه های هم پیمانش واگذارد، صلح نیست و نمی تواند متضمن ثبات باشد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور