در آستانه مذاکرات؛ برنامه کابل چیست؟

منابع رسمی طالبان می گویند که ملا هبت ‌الله آخوندزاده؛ رهبر این گروه ترکیب تیم مذاکره کننده آن را تایید کرده و ریاست آن را شیخ مولوی عبدالحکیم که قاضی‌ القضات این گروه هم محسوب می شود بر عهده دارد و شیرمحمد عباس استانکزی هم معاون تیم مذاکره ‌کننده تعیین شده ‌است.
 
بر بنیاد ادعای سخنگویان طالبان، تیم مذاکره کننده آن گروه ۲۱ نفر است و محمد نعیم وردک به عنوان سخنگوی دفتر سیاسی این گروه در قطر تعیین شده است؛ سمتی که پیش از این در اختیار سهیل شاهین؛ سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر بود.
 
همزمان، منابع وابسته به دولت افغانستان نیز از شرکت عبدالله عبدالله؛ رئیس شورای مصالحه ملی و حنیف اتمر؛ سرپرست وزارت امور خارجه در مراسم افتتاحیه این مذاکرات خبر داده و گفته ‌اند که این موضوع نهایی شده‌ است.
 
شرکت عبدالله و اتمر در مراسم افتتاحیه این روند در قطر اما لزوما وزنه سنگین تیم مذاکره کننده دولت در مقایسه با هیأت طالبان را تعیین نمی کند؛ زیرا این حضور، سمبولیک و تشریفاتی است و دو مقام یادشده احتمالا طی همان روزهای نخست به کابل بازخواهند گشت. بر این اساس، شاخص های دیگری باید سنجش وزن و جایگاه و اهمیت هیات های دوطرف وجود داشته باشد. یکی از این شاخص ها برنامه است.
 
رهبر طالبان در آستانه آغاز مذاکرات، ترکیب تیم مذاکره کننده اش را تغییر داد. بدیهی است که این تغییر تنها تصمیم رهبری آن گروه نبوده است؛ بلکه پاکستان، سایر قدرت های حامی طالبان، سازمان های اطلاعاتی و اتاق های فکر آن گروه و البته مسایل داخلی  و ملاحظات درون‌سازمانی آن نیز در این زمینه، اثرگذار بوده اند.
 
با اینهمه، انتصاب مولوی عبدالحکیم که پیش از این به عنوان رییس دیوان عالی طالبان، ایفای نقش کرده در رأس تیم مذاکره کننده و گماشتن عباس استانکزی در مقام دوم این تیم، حرکتی مهم و معنادار است که نیازمند ارزیابی های جدی است.
 
آقای عبدالحکیم به احتمال قوی، مغز متفکر طالبان در تجویز و تشریع شدیدترین شیوه های خشونت و کشتار و ترور بوده است؛ زیرا پیاده نظام طالبان در مقام عمل، مجری دستورات، احکام و فتواهای «شرعی» او بوده اند و از این منظر، طالبان با تفویض جایگاه رهبری روند مذاکرات خود با دولت به او می خواهند بر امر تأکید کنند که رؤوس و اصول ایدئولوژيک آن گروه، اصلی ترین محورها در هرگونه سازش و توافق با دولت افغانستان است.
 
از سوی دیگر، حضور مولوی عبدالحکیم در رأس هرم رهبری مذاکرات طالبان با دولت به معنای آن است که او آمده است تا از کارنامه پیشین آن گروه از موضع «شریعت» دفاع کند و دولت را مجبور به پذیرش و به رسمیت شناختن این شیوه رفتار در آینده سازد.
 
از این منظر، طالبان کاملا حساب‌شده، با برنامه و هدفمند وارد شده اند.
 
در مقابل اما هیات مذاکره کننده دولت افغانستان، پیش از آنکه نماینده ارزش های بنیادین نظام مستقر و آیینه گردان خواست ها، دغدغه ها و نگرانی های واقعی مردم افغانستان، اقلیت های قومی و مذهبی و اصول مندرج در قانون اساسی کشور باشد، یک ترکیب نامتجانس برآمده از مصلحت ها، ملاحظات‌ و فشارهای مضاعف مراجع داخلی و خارجی است.
 
بسیار دور از انتظار به نظر می رسد که هیأت دولت، دارای یک برنامه استراتژیک، روشن و تعریف‌شده برای گفتگو با طالبان باشد. حتی تصور می شود که دولت در این باره، هیچ اصل ثابت و غیر قابل جایگزینی ندارد؛ بلکه به قطر می رود تا خواست های طالبان برای آینده کشور را بشنود.
 
ترکیب این هیأت هم عمیقا پرتعارض است و بیم آن می رود که اعضای آن به جای آنکه از یک برنامه عمل مدون و تعریف‌شده که قبلا روی آن بحث و توافق شده باشد، پیروی کنند، هرکدام نماینده دغدغه ها، منافع، نگرانی ها و خواست های طیفی است که از آن نمایندگی می کند.
 
این امر، نگران کننده است و دولت را در روند مذاکرات در موضعی ضعیف قرار می دهد.
 
با این‌همه نباید تصور کرد که هیأت دولت به دلیل ضعف رهبری، فقدان برنامه، نداشتن یک ترکیب یکدست و متجانس و وجود اختلاف های جدی و شدید میان اعضای آن در خصوص مسایل مهم قابل گفتگو، به سرعت مغلوب تیم یکدست، منسجم، دارای برنامه و به شدت پایبند سلسله مراتب سازمانی و اصول ایدئولوژيک طالبان شود و در همان نشست های اول، قافیه را ببازد؛ بلکه پیش بینی می شود که مذاکرات قطر، سرآغاز یک دوره طولانی، پرتنش و همراه با خوف و رجا و فراز و فرود باشد.
 
علی موسوی - جمهور