لحظه تصمیم؛ واشنگتن بر دوراهی جنگ و صلح

وزارت دفاع امریکا گفته است که طالبان به وعده هایش در توافق صلح با واشنگتن از جمله کاهش خشونت و قطع روابط با القاعده عمل نکرده است.
 
جان کِربی؛ سخنگوی پنتاگون گفته است: "ما هنوز سعی داریم به راه حلی مبتنی بر مذاکره برسیم. طالبان به تعهدات خود عمل نکرده اند."
 
آقای کربی گفته که دولت بایدن همچنان به توافق صلح میان امریکا و طالبان متعهد است.
 
او اما تأکید کرده تا زمانی که شرایط چنین است "کار برای حاضران در میز مذاکره دشوار خواهد بود" و افزود: "در واقع (مذاکره) کار عاقلانه ای نخواهد بود."
 
او اضافه کرد: "خودداری آنها (رهبران طالبان) از تعهد به مذاکرات معقول، قابل دوام و معتبر، گرفتن تصمیم نهایی در مورد شمار نیروها را خیلی مشکل تر خواهد کرد."
 
همزمان آنتونی بلینکن؛ وزیر خارجه امریکا در تماسی با اشرف غنی از آینده ای دموکراتیک و باثبات برای افغانستان حمایت کرده است.
 
اینکه طالبان به تعهدات خود در توافق صلح عمل نکرده اند، امری بدیهی و غیر قابل انکار است؛ زیرا هنوز هم بسیاری از رهبران طالبان تصور می کنند که این توافق در نتیجه پایداری آنها در جنگ علیه نیروهای خارجی به دست آمده و مهم ترین کارکرد آن برای امریکا، بسترسازی برای خروج آنها از مهلکه افغانستان است، نه لزوما استقرار ثبات، دموکراسی، صلح و امنیت در افغانستانی عاری از تروریزم.
 
قطع ارتباط طالبان با القاعده نیز برای آن گروه صرفا به معنای عدم استفاده القاعده از خاک افغانستان به مثابه پایگاهی برای آماج قرار دادن امریکا یا منافع آن کشور در منطقه و جهان است؛ اما اینکه طالبان به طور کامل و بر بنیاد تعهدی که به واشنگتن سپرده اند، ارتباط دیرینه و ریشه دار خود با القاعده را قطع کنند، چیزی نیست که برای رهبران آن گروه، مشروعیت و موضوعیت داشته باشد.
 
آنچه سران طالبان را به این باور رسانده، مواضع دولت ترامپ در قبال آن گروه و میزان تعهدشان به توافق دوحه بوده است. برای ترامپ حتی مهم نبود که طالبان  ارتباط خود را به راستی با القاعده قطع می کنند یا نه. تبدیل شدن دوباره خاک افغانستان به پناهگاه امن تروریست های سراسر جهان هم تا زمانی که خطری را متوجه امنیت ملی ایالات متحده نکند، جدی و خطرناک نبود.
 
جان بولتون؛ مشاور پیشین امنیت ملی ترامپ در کتاب «اتاق حوادث» که بر اساس خاطرات او در زمان حضورش در کاخ سفید، نوشته شده، ادعا می کند که ترامپ حتی با تکرار فاجعه ۱۱ سپتامبر در نتیجه همکاری القاعده و طالبان نیز مشکلی نداشت و می گفت که حتی اگر در پی امضای توافق صلح با طالبان، خطر تکرار یک ۱۱ سپتامبر دیگر هم وجود داشته باشد، هزینه چنین حمله ای به مراتب کمتر از میلیاردها دالری خواهد بود که اکنون امریکا در افغانستان برای یک جنگ بیهوده، هزینه می کند.
 
واضح است که چنین نگاهی به توافق صلح با طالبان، برای رهبران آن گروه، اطمینان لازم برای عدم اجرای تعهدات خود را فراهم می کند؛ ضمن آنکه آنها تقریبا مطمئن بودند که دولت ترامپ و زلمی خلیلزاد، دولت کابل را مجبور می کنند که بدون مشارکت معنادار در توافق صلح، پیامدهای آن را بپذیرد و مفاد آن را عملی کند.
 
اما اکنون وضعیت فرق کرده است؛ زیرا در واشنگتن دولتی روی کار آمده که عدم تعهد طالبان به مفاد توافق دوحه را خطری برای مذاکره و صلح می داند و ادامه مذاکره در چنین شرایطی را بی معنی و نابخردانه ارزیابی می کند.
 
از سوی دیگر، دولت بایدن برخلاف ترامپ، رسما بر تعهد واشنگتن به حمایت از دموکراسی و ثبات در سایه دستاوردهای ۲۰ سال اخیر در افغانستان تأکید می کند، در حال بازخوانی بخش های مهم و محرمانه توافق دوحه است و به احتمال قوی، هرگونه تصمیم درباره چشم انداز آینده جنگ و صلح در افغانستان را در رایزنی های مؤثر و معنادار با شرکای خود در ناتو و اتحادیه اروپا و مشورت های پیوسته با دولت کابل، خواهد گرفت.
 
به این ترتیب، طالبان نمی توانند انتظار داشته باشند که مانند دوره ترامپ، همه چیز به کام آنان خواهد بود. با توجه به این واقعیت، دعای طالبان برای سلامتی ترامپ در زمان ابتلای او به کرونا و نیز دعای آن گروه برای پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری امریکا، کاملا قابل درک است.
 
با اینهمه، علیرغم آنکه واشنگتن بر دوراهی جنگ و صلح در لحظه تصمیم قرار دارد، پیش بینی نمی شود که این تصمیم، لزوما رشته های ترامپ در زمینه صلح با طالبان را به تمامی پنبه کند و همه چیز را ضرب صفر سازد. بایدن هم به صلح متعهد می ماند و کاهش نیروها را اقدامی درست می داند؛ اما در عین حال درباره خروج کامل و واگذاری بی محابای قدرت به طالبان، تردیدهای جدی دارد.
 
علی موسوی - جمهور