میز خالی مذاکرات دوحه؛ سیاحت سیاسی طالبان در تهران و مسکو

رسول طالب؛ یکی از اعضای هیات مذاکره کننده گفت که آن‌ها از تاریخ شش جنوری که به دوحه رسیدند تاکنون آماده آغاز گفتگوهای جدی بودند؛ اما "طالبان میز مذاکره را رها کردند و برای انحراف افکار عامه، بهانه‌های غیرموجه و غیرقابل قبول را مطرح می‌کنند".
 
در حالی که هیأت مذاکره کننده دولت در دوحه در انتظار آغاز مذاکرات از سوی طالبان است، هیا‌ت هایی از این گروه به ایران و روسیه سفر کرده اند.
 
آقای طالب در بخشی از سخنانش گفت که یک عضو هیأت طالبان که در میز مذاکرات غایب است، در مسکو ادعا کرده که هیات مذاکره کننده افغانستان صلاحیت کافی ندارد؛ اما این ادعا " نامناسب و بی جا" است.
 
او اظهارات این عضو طالبان را تبلیغاتی و تلاشی برای انحراف افکار عامه خواند.
 
عباس استانکزی؛ معاون هیأت طالبان دو روز پیش در مسکو گفت که حکومت افغانستان در مذاکرات صلح "صداقت" ندارد و به تیم مذاکره کننده "صلاحیت لازم داده نشده است".
 
رکود در مذاکرات دوحه در خلأ و بلاتکلیفی ناشی از انتقال قدرت و جا به جایی دولت در امریکا، امری قابل پیش بینی بود؛ زیرا دولت هنوز نمی داند که آیا دولت جو بایدن رویکرد پیشین امریکا در قبال صلح با طالبان را پی می گیرد یا مسیر خود را تغییر می دهد. از سوی دیگر، طالبان هم مطمئن نیستند که آیا دولت بایدن به مفاد اصلی توافقنامه دوحه از جمله خروج نیروهای خارجی از افغانستان و حمایت از ایجاد یک ساختار سیاسی تازه که در آن طالبان، ارکان اصلی قدرت را در اختیار داشته باشند، حمایت خواهد کرد یا خیر.
 
در این میان، به نظر می رسد که طالبان سیگنال های ناامیدکننده ای از واشنگتن دریافت کرده اند. آنها از اینکه دولت جدید امریکا از عدم تعهد طالبان به مفاد توافقنامه دوحه به ویژه در زمینه قطع ارتباط با القاعده انتقاد می کند، خشمگین و ناراضی هستند.
 
در روزهای اخیر، هم وزارت مالیه و هم وزارت دفاع امریکا، بر ادامه ارتباط طالبان با القاعده، مهر تایید زدند و ادعا کردند که با وجود تعهد طالبان در توافقنامه دوحه، این ارتباطات، تداوم و توسعه پیدا کرده و در حال تعمیق و گسترش است.
 
افزون بر این به تازگی نمایندگی های سیاسی امریکا و اروپا در کابل رسما طالبان را عامل مستقیم ترورهای هدفمند، تخریب تاسیسات عمومی و افزایش مرگبار خشونت ها عنوان کرده اند؛ اتفاقی که هرگز در دوره سلطه ترامپ، رخ نمی داد.
 
همه اینها نشانگر تغییرات جدی در روند صلحی است که در دوره رییس جمهوری پیشین امریکا پایه گذاری شد. طالبان هم پیام روشن این تحولات را دریافته اند و با فرستادن دو هیأت سیاسی بلندپایه به پایتخت های دو قطب قدرت ضد امریکایی در منطقه و جهان، به نحوی به تحرکات تهدیدآمیز علیه توافق دوحه، پاسخ دادند.
 
اگرچه هیات دولت سعی می کند که این اقدام طالبان را به عنوان بی تعهدی آن گروه در قبال مذاکرات صلح، به مثابه یک حربه تبلیغاتی علیه آن گروه استفاده کند تا در سیاست های بعدی دولت امریکا و دیگر طرف های دخیل در روند صلح، تاثیر بگذارد و این رویکرد به طور پیوسته و گسترده از سوی مقام های دولتی در کابل هم پی گرفته می شود؛ اما واقعیت این است که طالبان به صورت کاملا حساب‌شده، اقدام به راه اندازی یک تور دیپلماتیک معنادار در زمانی مناسب کرده اند.
 
آنها در مسکو با ابراز یک موضع بحث برانگیز، دولت اشرف غنی را «سد راه صلح» خواندند و خواستار استعفای غنی به عنوان مانعی در مسیر صلح شدند و در تهران نیز علی شمخانی؛ دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، پایداری رهبران طالبان در مبارزه با امریکا را ستود و محمدجواد ظریف؛ وزیر  امور خارجه نیز در دیدار با ملا برادر؛ معاون سیاسی رهبر طالبان‌ از یک دولت «اسلامی» با مشارکت همه اقوام و احزاب و مذاهب، اعلام حمایت کرد؛ چیزی که در کلیات، مورد تایید طالبان هم است و موضع آن گروه مبنی بر لزوم تعریف و تشکیل یک ساختار سیاسی تازه بر  بنیاد اسلام سیاسی با قرائت طالبانی و عبور از نظام مستقر را توجیه و تقویت می کند.
 
با توجه به این تحولات، اگر موضع گیری های ضد طالبانی تازه در واشنگتن و سفارتخانه های غربی در کابل را نادیده بگیریم، در جدال مستقیم دولت – طالبان، این ملاهای سنتی طالبان هستند که از نظر دیپلماتیک، بازی هوشمندانه ای را به پیش می برند و تکنوکرات های مسلط بر کابل را به کنش پذیری واداشته اند.
 
با این حال، فرجام این بازی ها را نتیجه گیری واشنگتن از بازخوانی توافق دوحه تعیین خواهد کرد؛ ضمن آنکه ابقای خلیلزاد در مأموریت خود به عنوان نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور صلح افغانستان، امید طالبان را اندکی افزایش داده و به همان میزان، موجب یأس کابل شده است.
 
محمدرضا امینی - جمهور