سقوط یا عقب‌نشینی تاکتیکی؟

در حالی‌که نمایندگان میدان وردک از سقوط ولسوالی جلریز به دست طالبان خبر می‌دهند، وزارت داخله می‌گوید که نیروهای امنیتی از این ولسوالی "عقب‌نشینی تاکتیکی" کرده‌اند.
 
مهدی راسخ؛ نماینده میدان وردک گفته که ولسوالی جلریز بیش از دو سال در محاصره کامل بود.
 
او مدعی شد که "بیش از ۶۹ نفر از نیروهای امنیتی با تجهیزات‌شان و تمام وسایط، صدها میل اسلحه و امکانات جنگی نیز در اختیار دشمن قرار گرفته است".
 
جلریز تنها ۶۰ کیلومتر از پایتخت فاصله دارد.
 
حدود یک هفته قبل ولسوالی "نرخ" این ولایت به دست طالبان افتاد.
 
طالبان همچنین کنترل ولسوالی دولت‌شاه ولایت لغمان را به دست گرفتند، هرچند وزارت دفاع گفت که از این ولسوالی "عقب‌نشینی تاکتیکی" کرده‌اند.
 
طالبان همچنین دو هفته قبل ولسوالی برکه بغلان را تصرف کردند و وارد شهر کهنه بغلان مرکزی نیز شدند.
 
اگرچه در سایر موارد، دولت بلافاصله پس از سقوط مراکز ولسوالی های مهم و استراتژيک، یک عملیات نظامی را برای بازپس گیری این مناطق آغاز کرده؛ اما آنچه مایه نگرانی است ناموفق بودن عمده این اقدامات است.
 
با اندکی اغماض در موارد استثنایی می توان ادعا کرد که تقریبا همه سرزمین هایی که پس از تعیین تاریخ دقیق خروج کامل قوای خارجی از دست دولت خارج شده، دوباره بازپس گرفته نشده است. این نگران کننده است.
 
نگران کننده تر از آن اما این است که در اکثر موارد، دولت ادعا می کند که «عقب نشینی تاکتیکی» کرده و به این ترتیب، ادعای «سقوط» کامل و دایمی این مناطق را نمی پذیرد؛ اما آیا عقب نشینی تاکتیکی و سرعت و نزدیکی رخدادهایی که ذیل این عنوان صورت می گیرد، طبیعی و بخشی از راهبرد نظامی دولت برای مواجهه با شرایط جدید امنیتی ناشی از آغاز خروج قوای خارجی است، یا وضعیت پیچیده تر از آن است؟
 
مساله دیگر این است که اغلب سرزمین هایی که به تازگی در اختیار طالبان قرار می گیرد، به مرور به کابل پایتخت، نزدیک تر می شود. مثلا جلریز در غرب کابل تنها ۶۰ کیلومتر با پایتخت فاصله دارد. سقوط این ولسوالی در عین حال با توجه به موقعیت استراتژیک اش می تواند راه طالبان به سمت مناطق مرکزی مانند بهسود و بامیان را باز کند؛ ضمن آنکه طالبان با سقوط مناطق بیشتری در اطراف پایتخت، حلقه محاصره کابل را تنگ تر می کنند تا در نهایت همه زمینه های لازم را برای خیز بلندشان به منظور اشغال پایتخت را فراهم سازند.
 
در این میان شاید ادعای «عقب نشینی تاکتیکی» برای حفظ روحیه نیروهای امنیتی به منظور ادامه مقاومت در برابر حجم سنگین حملات طالبان، رویکردی معقول و قابل درک باشد؛ اما این امر، نیاز به مواجهه مؤثر با خطری که امنیت ملی افغانستان را تهدید می کند، مرتفع نمی سازد؛ زیرا در بسیاری از موارد، مناطقی به دست طالبان سقوط می کند که ماه ها در محاصره آن گروه قرار داشته و پیش از سقوط کامل به دست طالبان، تماس ها و التماس های مکرر نیروهای امنیتی مستقر در آن، از سوی نهادهای امنیتی، بی پاسخ مانده است.
 
بنابراین، صرف ادعای عقب نشینی تاکتیکی یا راه اندازی عملیات نظامی برای بازپس گیری مناطق از دست رفته، کافی نیست؛ دولت اگر اراده، و مهم تر از آن قدرت حفظ سرزمین های تحت سلطه خود را دارد پیش از آنکه سقوط کامل اتفاق بیافتد، باید تدابیر و تمهیداتی را برای مهار تهدیدهای امنیتی منجر به سقوط این مناطق را روی دست بگیرد و از نیروهایی که در آن مستقر هستند، پیش از آنکه در نبردی مرگبار جان ببازند و یا به صورت گروهی به دست طالبان اسیر شوند، حمایت کند.
 
از سوی دیگر، سقوط های سریالی و دومینویی مناطق استراتژيکی مانند منطقه بغلان مرکزی، ولسوالی‌های دولت شاه، نرخ و جلریز طی دو هفته اخیر در شرایطی اتفاق می افتد که مقام های نظامی امریکایی و ناتو به صورت مکرر بر ادامه حمایت از نیروهای امنیتی افغان حتی پس از خروج کامل قوای خارجی تأکید می کنند و عناصری مانند زلمی خلیلزاد هم هرگونه ارزیابی واقع بینانه درباره اراده طالبان برای تسخیر کابل و سایر مناطق کشور و نیز قابلیت و توانمندی نیروهای دولتی افغان برای ایستادگی در برابر آن گروه را قویا رد می کنند.
 
در این میان، به نظر می رسد که افزون بر کارزارهای سیاسی برای حفظ اقتدار و کمک به بقای دولت مستقر، واقعیت های جاری را نیز آنگونه که هست، باید درک کرد و برای مواجهه معقول و مؤثر با آن، راهبردهای عملی اندیشید؛ در غیر آن، این خطر وجود دارد که در میانه کمپاین های تبلیغاتی برای توجیه یا کتمان وقایع ناامیدکننده به جای مهار آن، فروپاشی بزرگ از راه برسد و تروریست هایی که در میدان جنگ جولان می دهند و دایره سلطه خود را هر روز گسترش می دهند، به پیروزی برسند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور