جمهور - چشم‌انداز آزادی بیان در حکومت طالبان

روزنامه نگاران منتظر تضمین‌های عملی و اصلاحات رفتاری جنگجویان و نیروهای طالبان در مواجهه با شرایط جدید هستند تا دیگر مجبور نباشند برای حفظ جان شان تن به خودسانسوری بدهند و از حقوق و آزادی های اساسی شان چشم بپوشند.

اتحادیه ملی خبرنگاران افغانستان با استناد به نتایج یک نظرسنجی می‌گوید که پس از تسلط «امارت اسلامی» فعالیت ۷۰ درصد رسانه‌های افغانستان متوقف شده‌است.

مسرور لطفی؛ مسئول رسانه‌‌ای اتحادیه ملی خبرنگاران با اعلام نتایج این نظرسنجی گفت که به دلیل محدویت‌های وضع‌شده از سوی «امارت اسلامی» فعالیت ۷۰ درصد از رسانه‌های افغانستان متوقف شده و در حال حاضر تنها ۳۰ درصد فعال هستند.

نتایج این بررسی نشان می‌دهد که ۶۷ درصد روزنامه‌نگاران به دلیل تحول‌های اخیر، شغل خود را از دست داده‌اند و تنها ۳۳ درصد آن‌‌هم در شرایط سخت مشغول به کار هستند.

همچنین ۴۰ درصد خبرنگاران، نگران مصونیت جانی، ۳۰ درصد نگران اقتصاد و ۳۰ درصد دیگر آنان هم نگران از دست‌دادن شغل‌شان هستند.

محتوای این گزارش نشانگر وضعیت تکان دهنده و اسفبار روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه‌ای در افغانستان است و دورنمای آزادی بیان در سایه حکومت طالبان را تیره و تار نشان می‌دهد.

این در حالی است که طالبان همواره تاکید کرده اند که آنها آزادی و امنیت خبرنگاران را تضمین می‌کنند و رسانه‌ها می‌توانند در چارچوب قوانین «شریعت اسلامی» و مقررات حکومت طالبان به طور بی طرفانه به فعالیت های خویش ادامه دهند.

با این وجود به نظر می رسد که هنوز جنگجویان و نیروهای طالبان، آمادگی و آموزش لازم برای مواجهه خردمندانه و مبتنی بر قانون با نظم و نورم تازه را ندارند و شیوه‌های برخورد آنها با خبرنگاران و رسانه های آزاد در موارد مختلف حاکی از آن است که میان مواضع اطمینان بخش رهبران آن گروه و عملکرد جنگجویان شان فاصله زیادی وجود دارد.

این در حالی است که آزادی بیان از بزرگترین و درخشان ترین دستاوردهای نظام قبلی افغانستان به حساب می آمد و رهبران فاسد دولت پیشین علیرغم همه کارکردهای منفی و کارنامه های غیرقابل دفاع شان در حوزه حکومت داری، ارتکاب فساد و دامن زدن به قانون‌شکنی و اعمال سیاست‌های قوم گرایانه و فاشیستی حداقل از آستانه تحمل بالا برای پذیرش انتقادهای تند خبرنگاران تحقیقی و روزنامه‌نگاران مستقل برخوردار بودند. با این وجود نسبت به تعهد دولتمردان نظام پیشین در برابر جریان آزاد اطلاعات و آزادی عمل خبرنگاران و رسانه گران، انتقادهای فراوانی وارد می‌شد و جامعه رسانه‌ای افغانستان انتظار داشت که سطح و سقف آزادی‌ها در کشور باید بیش از اینها گسترش پیدا کند.

بدیهی است که آن انتظارات از دولت طالبان با توجه به شناخت و سابقه ای که از آن گروه وجود دارد عاقلانه نیست و روزنامه نگاران و فعالان رسانه ای برای ادامه کار و فعالیت رسانه‌های متبوع خود مجبور به خودسانسوری اند و به منظور پرهیز از انتقادهای مستقیم و تهیه گزارش های افشاگرانه تحقیقی علیه مقامات و رهبران جدید، ناگزیر اند از حقوق و آزادی های صنفی خویش چشم پوشی کنند و این امر را به مثابه بخشی از واقعیت های ناشی از تحولات اخیر بپذیرند.

اما این بدان معنا نیست که با سرکوب و ارعاب و محدود کردن آزادی ها، وضع ممنوعیت‌ها و برقراری محدودیت‌های سنگین بر کار خبرنگاران، تحلیلگران و فعالان رسانه‌ای همچنان می توان کشوری با تنوع رسانه ای داشت و مدعی بود که افغانستان هرگز به جامعه‌ای تکصدایی، استبدادی و بسته تبدیل نخواهد شد.

اینکه هنوز شماری از رسانه‌ها و خبرنگاران با وجود خطرهای فراوان و محدودیت های شدید همچنان به کار خویش به مثابه صدای مردم افغانستان ادامه می دهند و تهدیدهای مستقیم و جدی از ناحیه حاکمان جدید افغانستان را می پذیرند، نشانگر تعهد، ایمان، باور و مسئولیت اخلاقی آنها برای پیشبرد یک رسالت عظیم تاریخی است و این با توجه به عدم دریافت هیچ گونه حمایت خارجی و تضمین نیرومند برای حفظ سلامت و امنیت آنها عمیقاً قابل احترام و ستایش برانگیز می باشد و می تواند فصلی درخشان از مبارزات آزادیخواهانه مردم و روزنامه نگاران افغانستان به حساب می آید.

با این حال نباید انتظار داشت که وضعیت کنونی برای سال‌های طولانی ادامه پیدا کند و روزنامه نگاران در پیکار تفنگ و قلم بتوانند پیروز این مبارزه دشوار و نفسگیر و حیاتی شوند.

به نظر می رسد که اکنون آزادی بیان، رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان نیازمند یک کارزار بزرگ جهانی با مشارکت سازمان‌های مسئول بین المللی است. آنها باید مسئولانه و شجاعانه در کنار خبرنگاران مبارز افغانستان قرار بگیرند و از روزنامه نگاری آزاد این کشور دفاع کنند و اجازه ندهند که آزادی‌هایی که به قیمت خون خبرنگاران و جدال سخت و نفس‌گیر آنان در برابر نیروهای سرکوبگر و اقتدارگرا به دست آمده به سادگی از دست برود.

از جانب دیگر، طالبان نیز باید به این نتیجه برسند که حفظ آزادی و تامین امنیت خبرنگاران آزاد و مستقل در افغانستان بخشی از هویت سیاسی و شخصیت دیپلماتیک دولت آنها در جهان خارج را تشکیل می‌دهد و اگر آنان بتوانند فضای لازم برای فعالیت آزاد و امن روزنامه‌نگاران مستقل را فراهم سازند بدون تردید این امر تاثیر شگرفی بر ایجاد تحول در روابط جهان با حکومت طالبان خواهد گذاشت و به عادی‌سازی رابطه کابل با جهان خارج کمک قابل اعتنایی خواهد کرد.

حاکمان جدید کابل و رهبران تصمیم‌ساز طالبان همچنین باید درک کنند که اظهار نظرها و موضع گیری های رسانه‌ای و تبلیغاتی به تنهایی وضعیت خبرنگاران در افغانستان را تغییر نمی دهد و روزنامه نگاران منتظر تضمین‌های عملی و اصلاحات رفتاری جنگجویان و نیروهای طالبان در مواجهه با شرایط جدید هستند تا دیگر مجبور نباشند برای حفظ جان شان تن به خودسانسوری بدهند و از حقوق و آزادی های اساسی شان چشم بپوشند.

جهان هم بی تردید به عملکرد طالبان در این زمینه نگاه می کند و بربنیاد آن تصمیم می گیرد نه صرفا با اتکا به ادعاهای رسانه ای و تبلیغاتی صرف.

نکته دیگر این است که صدور دستورات مبهم و وضع محدودیت های سنگین بر کار خبرنگاران شرایط برای ادامه فعالیت رسانه های آزاد در کشور را به شدت محدود می‌کند و این امر بسترساز غلبه ارعاب و تهدید و سرکوب بر آزادی مورد نیاز رسانه های آزاد می شود. چیزی که با وعده ها و تعهدات رهبران طالبان در برابر رسانه ها منافات دارد و صداقت آنها را در این زمینه از بنیاد زیر سؤال می‌برد.

با توجه به این مسائل، انتظار می رود که به زودی وضعیت تغییر کند و طالبان خود را آماده مواجهه خردمندانه با تحولات عمیق و تاریخی ۲۰ سال اخیر سازند و اجازه ندهند که افغانستان به سرعت به گذشته بازگردد و در این میان، صدای رسای روزنامه‌نگاران آزاد و رسانه‌های مستقل به بهانه های گوناگون برای همیشه خاموش شود.

نرگس اعتماد - جمهور