دولت فراگیر به سبک طالبان

امیرخان متقی؛ وزیر خارجه طالبان در انستیتوت مطالعات استراتژیک اسلام آباد گفت: "جامعه بین المللی از ما می‌خواهد که یک دولت فراگیر بسازیم - کابینه فعلی ما این الزام را برآورده کرده - ما نمایندگانی از همه قومیت‌ها داریم."
 
نشست تروئیکای گسترده متشکل از پاکستان، چین، روسیه و امریکا در اسلام آباد در بیانیه‌ای از طالبان خواست که دولت فراگیر ایجاد کند، و "حقوق برابر زنان و دختران را برای مشارکت در تمام جنبه‌های جامعه افغانستان فراهم کند".
 
متقی گفت: "ما هرگز از رئیس جمهور امریکا تقاضا نکردیم که دونالد ترامپ را نیز در یک حکومت فراگیر وارد کند".
 
او افزود: "اگر منظور از حکومت همه شمول وارد کردن اپوزیسیون است، به ما یک نمونه نشان بدهید."
 
موضع تازه مولوی امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت امور خارجه طالبان درباره تشکیل دولت فراگیر و ادعای حضور نمایندگان همه اقوام در ترکیب دولت کنونی آن گروه، پاسخی ناامیدکننده و شاید غافلگیرکننده برای همه قدرت های جهانی از جمله پاکستان بود؛ زیرا جهان به طور پیوسته در نشست‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی از طالبان خواسته است تا دولت فراگیر تشکیل دهند و حقوق اساسی و عادلانه همه اقوام و اقلیت ها و جریان های سیاسی را در ساختار قدرت تامین کنند و پاکستان نیز از جمله کشورهایی بوده که با این موضع جامعه جهانی همراهی کرده است.
 
سران طالبان اما می‌گویند که دولت آنها «فراگیر» است و همه اقوام در آن سهم و مشارکت دارند.
 
نکته تازه ای که در اظهارات آقای متقی جلب توجه می کند این است که او می گوید مشارکت دادن اپوزیسیون در ساختار قدرت سیاسی به رهبری طالبان، خواسته منطقی نیست و چنین چیزی در هیچ کشور جهان از جمله ایالات متحده امریکا نیز رخ نمی‌دهد.
 
از این منظر، شاید حق با آقای متقی باشد؛ اما طالبان قدرت را از راه انتخابات و رقابت آزاد و دموکراتیک با اپوزیسیون به دست نیاورده اند. آنها برای قدرت جنگیده و از طریق سلطه نظامی به حکومت رسیده اند؛ بنابراین برای تامین مشروعیت سیاسی حکومت کنونی شان نیازمند برگزاری انتخابات و ایجاد بسترهای لازم برای مشارکت و حضور اپوزیسیون هستند تا در نهایت مردم افغانستان تصمیم بگیرند که چه کسانی باید بر آنان حکومت کنند: طالبان یا اپوزیسیون آنها؟
 
مساله دیگر که موجب نگرانی می‌شود این است که اظهارات تازه رئیس دستگاه دیپلماسی دولت طالبان حتی با مواضع اولیه رهبران آن گروه درباره دولت فراگیر و همه شمول نیز منافات دارد؛ زیرا آنها زمانی که ترکیب دولت کنونی شان را اعلام کردند در پاسخ به فشارها و انتقادهای گسترده ای که درباره ماهیت قومی، مذهبی و ایدئولوژیک آن مطرح شد اعلام داشتند که این دولت سرپرست و موقت است و در آینده دولت فراگیر به معنای واقعی کلمه تشکیل خواهد شد که در آن همه اقوام و مذاهب کشور مشارکت خواهند داشت.
 
اکنون اما به نظر می‌رسد که رهبران طالبان به این نتیجه رسیده اند که هیچ تغییری در ساختار کنونی قدرت به وجود نیاورند و از نظر آنان همین دولت همه شمول و فراگیر است و نیازی نیست تا بیش از این اقوام و اقلیت ها، زنان و سایر اقشار جامعه افغانستان در ساختار قدرت حضور و مشارکت داشته باشند.
 
این به معنای آن است که معیار و تعریف طالبان برای تشکیل دولت فراگیر از اساس تغییر کرده و آنها در حال عقبگرد سریع به مواضع و سیاست‌های پیشین شان برای حکومت داری و اعمال قدرت هستند.
 
تصور می‌شود که رهبران طالبان از آنجایی که در عرصه نظامی بر امریکا پیروز شده و قدرت را قبضه کرده اند به خود حق می دهند که بدون توجه به حقوق عادلانه اقوام و مذاهب دیگر سرنوشت کشور را در اختیار بگیرند و هرگونه که خود اراده می‌کنند اعمال سلطه کنند.
 
از این منظر و با توجه به ترکیب فعلی دولت طالبان، همه مردم افغانستان «اپوزیسیون» محسوب می شوند و حق ندارند در قدرت سهمی داشته باشند؛ این در حالی است که هدف از تشکیل دولت فراگیر لزوما مشارکت دادن مهره های سوخته، رهبران قومی و لیدرهای احزاب خانوادگی نیست. دولت فراگیر آن است که همه مردم افغانستان خود را در آیینه آن ببینند، با رای و اراده آزاد خود به آن مشروعیت ببخشند، حق قانونی اعتراض و انتقاد از آن را داشته باشند و کسانی که از مردم رای می گیرند تا بر آنان حکومت کنند باید در پیشگاه ملت، مسئول و پاسخگو باشند.
 
هیچیک از این معیارها و مبانی درباره دولت کنونی طالبان وجود ندارد و با توجه به مواضع تازه امیر خان متقی، پاسخ طالبان به درخواست های صریح جامعه جهانی مبنی بر لزوم تشکیل دولت همه شمول منفی است و جهان نباید انتظار داشته باشد که تغییری واقعی در این زمینه به وجود بیاید.
 
به این ترتیب، همه کشورهایی که تاکنون تاکید می کردند که پیش شرط اساسی آنها برای به رسمیت شناختن دولت طالبان، ایجاد یک ساختار سیاسی همه شمول و فراگیر است که از اراده آزاد مردم افغانستان مشروعیت بگیرد، در برابر تعهدات بین المللی افغانستان پاسخگو باشد و حقوق بشر را رعایت کند، زنان در سایه آن مصونیت داشته و از حق تحصیل و فعالیت های سیاسی و اجتماعی بهره مند گردند و روزنامه نگاران از آزادی لازم برای فعالیت های رسانه ای، انتقاد از حکومت و افشای حقایق و واقعیت های پشت پرده با دسترسی نامحدود به اطلاعات برخوردار باشند، با توجه به موضع گیری تازه وزیر امور خارجه طالبان باید درباره موقف نهایی خود در قبال تحولات جدید افغانستان و چگونگی تعامل و تقابل با دولت حاکم، تصمیم بگیرند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور