کشور من کجاست؟

در حالی که فشارها بر طالبان برای ایجاد اصلاحات گسترده سیاسی در ساختار قدرت و تشکیل یک دولت فراگیر با حضور و مشارکت اقوام و اقلیت های کشور از سوی جامعه جهانی همچنان ادامه دارد، مقام‌های مختلف طالبان اما تاکید می‌کنند که دولت آنها فراگیر است و در آن نمایندگان «همه» اقوام و اقلیت ها حضور و شرکت دارند.
 
در همین حال طی روزهای اخیر برخی رسانه ها ترکیب و هویت قومی والیان طالبان را منتشر کرده اند که بر اساس آن از قومیت تاجیک پنج والی، از ازبک ها یک والی و از قومیت ترکمن هم یک والی منصوب شده و سایر والی های طالبان همگی پشتون تبار هستند.
 
این در شرایطی است امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت امور خارجه طالبان اخیراً در پاکستان اظهار داشت که دولت آنها همه شمول است و در آن نمایندگان اقوام تاجیک و ازبک نیز سهم دارند. او اما هیچ اشاره ای به اقلیت قومی هزاره و شیعه افغانستان نکرد؛ چیزی که واکنش برخی رهبران قومی هزاره را نیز در پی داشت.
 
مجموعه این رویدادها بسیاری از مردم را ناامید کرده است. آنها می گویند خود را در آیینه حکومت جدید نمی بینند و نگران آن هستند که سیاست‌های مبتنی بر تصفیه قومی طالبان در دهه ۹۰ میلادی بار دیگر تکرار شود.
 
هدف اصلی ترکیب قومی والی های طالبان حتی قومیت های تاجیک و ازبک را نیز راضی نمی‌کند؛ اقوام بزرگی که درصد قابل توجهی از نفوس افغانستان را تشکیل می دهند و بسیاری از ولایت ها به ویژه در شمال، شمال شرق و غرب کشور با اکثریت قریب به اتفاق قومیت های یادشده تشکیل شده است؛ اما والی های انتصابی طالبان عمدتاً پشتون هستند.
 
منتقدان غیر پشتون معتقد اند که طالبان تنها به منظور پاسخ دادن به انتقادها و فشارهای داخلی و خارجی و نیز مهار ناامنی های بالقوه در ولایت‌هایی مانند بدخشان و پنجشیر، چهره‌های تاجیک تبار را به عنوان والی منصوب کرده اند؛ اما امکان دارد آنها از صلاحیت کافی برای اعمال قدرت برخوردار نباشند و در پشت پرده، مهره های قومی همسو با رهبران طالبان ابتکار عمل حکومت های محلی در این مناطق را در اختیار داشته باشند.
 
در این میان اما عدم حضور هیچیک از چهره های هزاره در میان والی های طالبان بر دامنه نگرانی ها و انتقادها افزوده و زنگ خطر را درباره احیای رویکرد حذفی و سیاست های تعصب آمیز و قوم گرایانه و هزاره ستیزانه رهبران طالبان را قوت بخشیده است.
 
بسیاری از فعالان هزاره و شیعه افغانستان اکنون وقتی می بینند که در ولایت هایی با اکثریت چشمگیر جمعیت شیعه و هزاره مانند دایکندی و بامیان هم والی های پشتون تبار حکومت می کنند، می پرسند کشور ما کجاست؟ آیا طالبان آنان نیز بخشی از جمعیت کشور به حساب می آورند یا همانند برخی از همفکران شان مانند گلبدین حکمتیار و ملا منان نیازی، معتقد اند که هزاره ها یا باید به ایران فرار کنند و یا کشته شوند؟!
 
صدور احکام بحث برانگیز کوچ اجباری هزاران خانواده هزاره در دایکندی، مزار شریف و... نیز به این برداشت دامن زده است.
 
آنها در حالی که هیچ سهمی از سیاست و قدرت و مشارکت در تعیین سرنوشت خویش ندارند روایت رهبران طالبان درباره همه شمول بودن ترکیب دولت شان را به وضوح زیر سؤال می برند و می گویند نیرویی که با داعیه برقراری شریعت اسلامی و عبور از مرزهای قومی و تباری وارد عمل شده چگونه یک قومیت بزرگ مسلمان را نادیده می گیرد و برخلاف شماری دیگر از ولایت‌ها چهره‌های اقوام دیگر را بر سرنوشت آنها مسلط می کند؟
 
دامنه این نگرانی‌ها و انتقادها زمانی افزایش پیدا می‌کند که به باور گروهی از فعالان جامعه شیعه و هزاره، در ادارات دولتی تحت حاکمیت طالبان برخوردها به وضوح قومی است و تنها کسانی قادر به پیشبرد مطالبات و طرح درخواست‌های خود می‌شوند که به زبان طالبان سخن می گویند و با آنها شراکت قومی و مذهبی داشته باشند.
 
به این ترتیب، انتظار می رود جامعه جهانی به انتقادها و واکنش های گسترده نسبت به ترکیب قومی حاکمان محلی و مرکزی طالبان توجه نشان دهند و اقدامات ظاهرسازی‌شده، فرمالیته و گمراه کننده طالبان درباره انتصاب چند مهره قومی محدود و انگشت‌شمار به عنوان نماد تشکیل دولت فراگیر را ناکافی و غیرواقعی بداند. جهان در عین حال باید این واقعیت مهم را درک کند که جامعه کثیرالقومی افغانستان تنها با تشکیل یک دولت به معنای واقعی کلمه همه شمول می‌تواند به ثبات و پایداری و استقرار دست یابد؛ در غیر این صورت همانگونه که نیکولای پتروشف؛ دبیر شورای امنیت ملی روسیه نیز به تازگی هشدار داده سایه جنگ داخلی و بروز بحران های تازه ناشی از تنش ها و تصادم های شدید قومی و مذهبی، امنیت و حاکمیت افغانستان را تهدید می کند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور