کمیسیون عودت و ارتباط؛ دام یا درام؟

حنیف اتمر؛ وزیر خارجه‌ حکومت سرنگون‌شده به گونه‌ مشروط از ایجاد کمیسیون دولت طالبان برای برگشت چهره‌های سیاسی به کشور استقبال کرد و گفت که مرام «کمیسیون عودت و ارتباط» باید برگشت به نظام متکی به اراده‌ ملت باشد نه دل‌آسایی سیاسیون.
 
این در حالی ا‌ست که  دولت طالبان کمیسیونی را تحت نام «کمیسیون عودت و ارتباط» برای برگشت شخصیت‌های سیاسی به افغانستان ایجاد کرده‌است.
 
به تازگی، حشمت‌‌‌غنی؛ برادر اشرف غنی گفته که برای فراهم‌کردن زمینه بازگشت رییس جمهوری مخلوع افغانستان با او گفتگو کرده‌است.
 
اشرف‌غنی نیز در پیامی خواهان برگشت شده و گفته‌است که «من قصد فرار و جلای وطنی ندارم. فعلا در امارات هستم تا از خون‌ریزی جلوگیری شود و در حال مشورت هستم تا دوباره به افغانستان بازگردم».
 
با این وجود، حامد کرزی و عبدالله عبدالله که پس از تسلط طالبان همچنان در کابل مانده‌اند، تحت نظر امنیتی طالبان هستند، اجازه سفر به خارج از کشور را ندارند و طی شش ماه گذشته تنها «دو بار» از خانه‌های خود خارج شده‌اند.
 
مثال های فراوان دیگری نیز در این زمینه وجود دارد و به همین دلیل، امیدهای بسیار اندکی وجود دارد که ایجاد این کمیسیون، پیام آور صلح و آشتی ملی باشد و بسترهای لازم را برای یک تعامل سازنده سیاسی و عبور از ساختار سیاسی تنگ اندیشانه‌، قومیت زده و شدیدا ایدئولوژيک طالبان فراهم سازد.
 
اعمال و رفتارهای گذشته نیروی حاکم، تردیدها در این باره را تشدید می کند. اینکه ایجاد این کمیسیون یک دام برای کنترل رهبران سیاسی فراری است تا در خارج از کشور برای سازمان دهی توطئه های تازه علیه دولت طالبان، تبانی و لابی نکنند.
 
سرنوشت تحقیرآمیز کرزی و عبدالله، نمونه ای کامل از یک سوء رفتار سیاسی است که هرگز با ادعاها و شعارهای ارائه شده، همخوانی ندارد. بدیهی است که هر دو چهره، در قبال بدبختی های بزرگی که بر مردم افغانستان، تحمیل کرده اند، مقصر و مسئول اند و روزی باید در برابر عدالت، پاسخگو باشند؛ اما آنچه اکنون بر آنها می رود، ذلتی است که طالبان به طور سیستماتیک هم برای تحقیر آنها و هم به منظور مهارشان از توطئه گری و ایجاد بی ثباتی اعمال می کنند.
 
در سایر موارد هم اوضاع بهتر از این نیست. نمونه واضح، سرنوشت طالبان غیرپشتون است که هر روز به شیوه ای از سمت های ولایتی عزل می شوند و برای نظارت بیشتر و کنترل مستمر به مرکز فراخوانده می شوند؛ از طالبان ازبک تبار فاریاب تا والی غیرپشتون تخار.
 
البته این شیوه برخورد با نظامیان پیشین به مراتب شدیدتر و بی رحمانه تر است. آنها یا بازداشت و شکنجه می شوند و یا ربوده، ناپدید، سر به نیست و ترور می گردند و هیچکس نیز در قبال سرنوشت شان پاسخگو نیست.
 
در این میان، البته یک احتمال دیگر هم وجود دارد و آن اینکه طالبان با تشکیل این کمیسیون در صدد راه اندازی یک درام سیاسی تازه برای فریب جامعه جهانی باشند؛ اینکه بسترهای لازم برای بازگشت رهبران فراری وجود دارد و دولت مستقر از آمادگی، ظرفیت و صداقت کافی برای خصومت زدایی و ایجاد زمینه تعامل سیاسی برخوردار می باشد.
 
البته در این زمینه بازهم اشرف غنی و اطرافیان او می توانند به طالبان در به ثمر نشستن این فریب بزرگ، کمک شایان توجهی کنند. مثلا غنی می تواند در چارچوب این طرح به وطن بازگردد و طالبان هم با استقبال پرشکوه از او، هم از خیانتی که به وطن و خدمتی که به آنان کرد، قدردانی کنند و هم به جهان پیام دهند که رهبران فراری در امان هستند و می توانند بی هیچ مشکلی به کشور بازگردند!
 
همین اکنون که هیچ اتفاق بزرگی هم رخ نداده، مراجعی مانند اتحادیه اروپا از این تصمیم استقبال کرده اند و بدون شک، به زودی سیل استقبال های دیگر هم به آدرس رهبران طالبان سرازیر خواهد شد.
 
این همان چیزی است که طالبان شاید به عنوان هدفی درجه دو مد نظر داشته باشند تا یخ های رابطه شان با جهان آب شود و به هدف بزرگ شان یعنی کسب شناسایی بین المللی به سرعت نزدیک شوند.
 
با اینهمه و صرف نظر از هرگونه برداشت به ظاهر بدبینانه از این اقدام طالبان، در حال حاضر، هیچ اطمینانی نسبت به صداقت رهبران دوفاکتوی کابل در این باره وجود ندارد و هدف طالبان در این زمینه نیازمند راستی آزمایی عملی است.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور