اختلافات داخلی طالبان؛ جنگ قدرت یا تبلیغات دشمن؟

ارزیابی تازه شورای امنیت سازمان ملل حاکی است که در جلسه رهبران طالبان در قندهار، اختلافات داخلی میان جناح‌های «امارت اسلامی» پس از تسلط بر افغانستان آشکار شد و ملا هبت‌الله آخوندزاده در تصمیم کلیدی منع تحصیل دختران دخالت کرد.
 
این گزارش مدعی است که «جناح‌های قندهاری‌ در مقابل حقانی، قندهاری در مقابل کابینه موجود، و رقابت میان فرماندهان نظامی در مقابل علمای طالبان را آشکار کرد. هیچ نماینده‌ای از اقوام تاجیک و ازبک در این جرگه حضور نداشته‌است.»
 
ارزیابی این گزارش از نظام طالبان این است که با وجود برخی تنش‌های داخلی، در حال حاضر تا حد زیادی «منسجم و متحد» باقی مانده‌است.
 
براساس بررسی ناظران سازمان ملل، دو سال اول حکومت طالبان، ناگزیر «آشفته و سیال» خواهد بود، و دور اول انتصاب‌های مقامات بیش‌تر به‌عنوان پاداش‌های مرتبط با پیروزی طالبان در نظر گرفته شده‌است.
 
این تنها کمیته نظارت بر تحریم های شورای امنیت سازمان ملل نیست که ادعا می کند میان رهبران «امارت اسلامی» به ویژه جناح حقانی و درانی های به رهبری ملا برادر، اختلافات عمیق، جنگ قدرت و تصفیه حساب های داخلی وجود دارد و این امر، بر حکومت داری طالبان، تاثیر گذاشته و چه بسا دورنمای بقای آن را با تردید و ابهام رو به رو کرده است.
 
گزارش شورای امنیت سازمان ملل، عمدتا مبتنی بر ارزیابی «ناظران» این سازمان است. بنابراین، هرگز بعید نیست که در آن دیدگاه های شخصی، منافع سیاسی و باورهای ایدئولوژيک یا ضد ایدئولوژيک این افراد هم دخیل باشد و این امر حتی می تواند بر کل واقعیت سایه اندازد و مانع از بازتاب حقیقت شود.
 
با این وجود، همانگونه که اشاره شد، این تنها یک کمیته فرعی شورای امنیت سازمان ملل نیست که باور دارد رهبران جناح های تشکیل دهنده «امارت اسلامی»‌ دچار نفاق درونی اند و جنگ شدید قدرت در زیر پوست «امارت» جریان دارد.
 
آیا تکرار و تعدد این ارزیابی ها به معنای آن است که دست کم بخشی از آنها واقعیت دارد و به راستی طالبان، دستخوش دودستگی و نفاق اند؟
 
گزارش شورای امنیت سازمان ملل در پاسخ به این سؤال، محتاطانه برخورد کرده؛ زیرا - شاید برخلاف میل و اراده تدوین کنندگانش – اذعان کرده که با وجود برخی تنش های داخلی، نظام طالبان تا حد زیادی «منسجم و متحد» باقی مانده است.
 
واقعیت های جاری هم نشان می دهد که دست کم بخشی از ارزیابی ها درباره توانایی طالبان در اداره امور کشور و غلبه آنان بر اقتدارگرایی شماری از جریان ها و جناح های قدرتمند متحدشان، نادرست، اغراق آمیز و بیشتر ناشی از آرزوی شخصی و میل باطنی مطرح کنندگان آن بوده تا واقعیت هایی که وجود دارد.
 
برای خنثی کردن این ارزیابی ها چهره های اصلی جناح حقانی که رهبری «شبکه حقانی» را برعهده دارند، اصولا وجود چنین شبکه ای را انکار کرده و گفته اند که چیزی به نام «شبکه حقانی» وجود ندارد و همه آنها زیر چتر «امارت اسلامی» هستند.
 
با اینهمه، نشانه های کوچکی هم وجود دارد که بدون شک، روی ارزیابی های دشمنان طالبان تاثیر می گذارد و آنان را امیدوار می سازد. به عنوان نمونه، مسایلی که درباره رییس پیشین اداره پاسپورت و یکی از بستگان او رخ داد، و یا تنش های ادعایی میان ملا برادر و سراج الدین حقانی، پرسش های بزرگی که درباره عدم حضور رهبران دو جناح در مراسم رسمی و عمومی مربوط به دیگری وجود دارد، غیبت طولانی شیرمحمد عباس استانکزی و سخنان هشدارآمیز او پس از بازگشت به وطن آنهم در مراسم بزرگداشت رهبر پیشین طالبان در کابل و...
 
در پشت پرده هرچه جریان داشته باشد، آنچه تاکنون رخ داده این است که رهبری طالبان توانسته قدرت خود بر تمامی جناح ها را حفظ کند و حتی اگر جنگ قدرتی نیز میان جناح های رقیب در جریان باشد، این جنگ تاکنون به جنون و جنایت نیانجامیده و به خوبی مدیریت و مهار شده است.
 
با اینهمه بحث ها و دغدغه های قابل تأملی نیز درباره سیاست گذاری های کلان، تقابل افراط و اعتدال، مساله زنان، اقلیت ها، ساختار قدرت، ارتباط با جهان، حقوق بشر، مقابله با داعش و القاعده و دیگر گروه های تروریستی و فرمول توزیع قدرت میان قبایل پشتون و اقوام دیگر هم وجود دارد که هنوز به نظر می رسد راه حل های مؤثری برای آن پیدا نشده و این می تواند در بلندمدت به آشفتگی در مدیریت کلان کشور از سوی طالبان دامن بزند و رویاها و آرزوهای دشمنان شان را به تحقق نزدیک تر کند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور