بازگشت عبدالله؛ آیا تغییری در راه است؟

عبدالله عبدالله؛ رئیس پیشین شورای عالی مصالحه ملی به صورت غیرمنتظره به کابل بازگشت. صبح روز شنبه (۲۱ جوزا) آقای عبدالله از هند به کابل بازگشت و در پیامی کوتاه در توییتر خود خبر داد که «صبح امروز دوباره به وطن برگشتم».
 
او در میدان هوایی کابل از سوی برخی مقام‌های طالبان و دولت پیشین از جمله هادی مسلمیار؛ رئیس پیشین سنا استقبال شد، و در صحبت کوتاهی با رسانه‌ها گفت که آرزو دارد «مردم افغانستان در آرامش و در سایه عدالت در این کشور زند‌گی کنند» و خواستار تلاش حکومت طالبان در این زمینه شد.
 
۴۳ روز پیش، حکومت طالبان به او اجازه خروج از کشور برای دیدار با خانواه‌اش در ایام عید فطر را داد.
 
به گفته منابع نزدیک به عبدالله، او گفته است که با مقام‌های طالبان در مورد تضمین‌های لازم برای بازگشت رهبران قومی و سیاسی به کابل گفتگو کرده است.
 
بازگشت آقای عبدالله غیرمنتظره بود؛ زیرا با توجه به شرایط دشواری که او پس از سقوط کابل به دست طالبان داشت، بسیار بعید بود که دوباره به کشور بازگردد. وضعیت پیچیده حامد کرزی که گفته می شود همچنان ممنوع الخروج است و حتی اجازه شرکت در مراسم تشییع حاکم امارات را هم پیدا نکرد، یکی دیگر از دلایلی بود که بربنیاد آن، گمان نمی رفت آقای عبدالله دوباره به کابل برگردد.
 
همچنین در پی انتقاد گزنده و صریح عبدالله از وضعیت حقوق بشری در پنجشیر، انتظار می رفت که او دیگر هرگز به کشور بازنگردد.
 
او در آن زمان به طالبان هشدار داد: «ادامه سیاست‌ های ضد بشری، سرکوب، ارعاب و اعمال محدودیت ‌ها بر دختران و زنان موجب انزوای هرچه بیشتر کشور و افزایش تنش‌ های قومی شده و افغانستان را به طرف جنگ داخلی سوق می‌دهد.»
 
با اینهمه، او بازگشت تا ظاهرا عزم خود برای یک مبارزه سیاسی عاری از خشونت با وضعیت جاری را تجدید کند.
 
عبدالله همچنین پس از آن به کابل بازگشت که اخیرا یک هیات دیپلماتیک و امنیتی هند از کابل دیدار کرد؛ دیداری که بربنیاد گمانه زنی ها با میانجی گری و رایزنی عبدالله میان طالبان و دولتمردان دهلی نو انجام شد و هر دوطرف از نتایج آن، اعلام رضایت کردند و پیش بینی می شود که در آینده نزدیک، سفارتخانه و کنسولگری های هند در افغانستان دوباره باز شود.
 
اگرچه خود آقای عبدالله تاکنون درباره نقش خود در تسهیل تعامل طالبان و هند، سخنی نگفته؛ اما به نظر می رسد که کسب تضمین های لازم درباره امنیت و مصونیت خود او، یکی از محورهای گفتگوی هیات هندی با رهبران طالبان در کابل هم بوده باشد؛ زیرا بازگشت او پس از دیدار هیات هندی از کابل و اعلام نتایج آن به سران دهلی نو و احتمالا آقای عبدالله صورت می گیرد.
 
نکته قابل تامل این است که آقای عبدالله هم در هند و هم در کابل به عنوان یک رهبر سیاسی شاخص و دارای قدرت و صلاحیت، مورد استقبال قرار گرفت و از مقام های سیاسی کشورهای مختلف، میزبانی کرد. در هند شماری از دیپلمات های خارجی از جمله توماس وست؛ نماینده ویژه امریکا برای افغانستان به دیدار او رفتند. آقای وست حتی از او به عنوان «رهبر افغان» یاد کرد. در بازگشت اش به کابل نیز مقام های رسمی طالبان و شماری از چهره های سیاسی پیشین در میدان هوایی از او استقبال کردند و حامد کرزی هم به خانه اش رفت.
 
بر این اساس، آقای عبدالله با وجود آنکه هیچ سمت رسمی ندارد؛ اما برخلاف دیگر رهبران سیاسی که از کشور گریخته و در انزوای تحقیرآمیز به سر می برند، قدرت و نفوذ و جایگاه و عزت خود را حفظ کرده و شاید این هم یکی از دلایلی بوده که او را به بازگشت به کشور برای حفظ جایگاهش در معادلات امروز و آینده کشور، ترغیب کرده است.
 
نکته مهم اما فعالیت کمیسیون تماس طالبان برای بازگشت رهبران سیاسی به کشور است. بعید نیست که این کمیسیون، پس از سفر عبدالله به هند با او نیز تماس گرفته و با ارائه تضمین های امنیتی لازم، او را به بازگشت تشویق کرده باشد.
 
با اینهمه مهم ترین مساله در حال حاضر این است که آیا این بازگشت، نشانگر تغییرات سیاسی در کشور است؟ آيا طالبان خود را برای تعامل با چهره های قومی کمتر خطرناک به منظور عبور از بن بست سیاسی، کسب مشروعیت داخلی و خارجی و مهار تنش های نظامی در ولایات شمالی آماده می کنند؟
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور