طالبانی که در برابر ملا هبت‌الله ایستادند

برخی چهره‌های برجسته طالبان، علیه ممنوعیت آموزش دختران موضع گیری کرده و به نحوی با تصمیم رهبری خود مخالفت کرده‌اند.
 
صلاح الدین ایوبی؛ از فرماندهان ازبک طالبان، خطاب به رهبران حکومت خود گفته: تحصیل دختران مسئولیت یک حکومت اسلامی است. او از رهبران طالبان انتقاد کرده که با بستن دانشگاه ها به روی دختران، فهم خود از اسلام را «بیشتر» از فهم «صحابه» دانسته‌اند.
 
عباس استانکزی؛ معین سیاسی وزارت خارجه طالبان هم ویدیوی سخنرانی چند ماه قبل خود را بازنشر کرده که گفته بود: «به صراحت باید بگویم که آموزش بر زن و مرد فرض است، در این زمینه صدها فتوا وجود دارد و هیچکس از فرض بودن آن انکار نمی‌تواند بکند و هیچ نوع مخالفت شرعی در مورد این مساله وجود ندارد.»
 
عبدالسلام ضعیف؛ از چهره‌های پیشین طالبان نیز نوشت: «افراط و تفریط جامعه باعث هلاکت جامعه است و باید همیشه اعتدال را در بین آنها حفظ کرد، همه‌جا و در هر جامعه‌ای نگرش‌هایی وجود دارد که برای اعتدال آنها رهبری ترازو است.»
 
این موضع گیری ها نشان می دهد که برخی رهبران طالبان با تصمیم های بحث برانگیز، جنجالی، پرهزینه و شرم آوری که از سوی رهبر آن گروه که در قندهار مستقر است، گرفته می شود، نه تنها همراهی نمی کنند؛ بلکه صریحا مخالف اند و آن را در تضاد با اصول محکم و روشن «شریعت» و اعمال و رفتار و برداشت های «صحابه» پیامبر از اسلام و فقه اسلامی می دانند.
 
این در حالی است که در مقابل، برخی از چهره های به شدت تندرو طالبان، دستورات و فرامین ملا هبت الله آخوندزاده را از نظر ارزش و اعتبار، همسنگ دستورات خداوند می دانند و بر تبعیت تام از آن تاکید می کنند.
 
آنچه در حال حاضر مشاهده می شود این است که جریان همسو با ملا هبت، بر اوضاع مسلط است و به سادگی احکام و تصمیمات و فتواهای شاذ، جنجالی و ضد انسانی خود را به نام «شریعت» بر امت مسلمان تحمیل می کند و نگران هزینه ها و پیامدهای آن نیز نیست.
 
در مقابل این مجموعه اما جمعی دیگر از رهبران طالبان قرار دارند که می دانند این فتواها، تصمیم ها و سیاست ها چه پیامدهایی برای حکومت طالبان، روابط آن با جهان و حتی چشم انداز بقا و دوام آن در بلندمدت دارد.
 
آنان از سوی دیگر با درکی متفاوت از اسلام و احکام اسلامی درباره آموزش دختران و کار زنان، معتقد اند که ملا هبت الله و مجموعه پیرو او، به بی راهه می روند و تفسیری انحرافی و خطرناک از اسلام را ترویج می کنند.
 
بی توجه به اینکه در نهایت، فتواها و تصمیم های رهبران تنگ اندیش و افراطی طالبان به رهبری ملا هبت الله آخوندزاده از اسلام به ویژه درباره کار و آموزش زنان و دختران، پایدار می ماند یا تغییر می کند، واقعیت این است که تقابل آشکار بخشی دیگر از رهبران طالبان با ملا هبت الله آخوندزاده، نشان دهنده شکافی عمیق در درون طالبان است که می تواند خطرناک و چالش آفرین باشد.
 
به بیان واضح تر، این شکاف، دودستگی و تعارض و تقابل، حتی اگر مساله کار و تحصیل زنان و دختران نیز حل شود، مرتفع نخواهد شد؛ زیرا هم ملا هبت الله و پیروان تندرو او می دانند که عقب نشینی از مواضع و برداشت های شان از احکام اسلامی به انزوای تحقیرآمیزشان در میان طالبان منجر می شود و جریان اعتدالی تر آن گروه را تقویت می کند و هم مخالفان شان مصمم اند تا با این رویکرد در همه عرصه ها مخالفت کنند؛ زیرا آن را رمز بقای قدرت خود می دانند و غلبه کامل جریان تندرو را عامل مرگ زودهنگام رژيم امارت ارزیابی می کنند.
 
در این میان، صرف نظر از اینکه تقابل بخشی از رهبری طالبان علیه ملا هبت الله و تیم تندرو او تا کجا گسترش می یابد، این دوگانگی و تقابل در نهایت به نفع مردم است؛ زیرا موجب تضعیف طالبان می شود، خطر انشعاب و انشقاق میان رهبران آنها را افزایش می دهد و یا در صورت ادامه غلبه جریان تندرو وابسته به ملا هبت الله، امکان گسترش اعتراضات اجتماعی و حتی همراهی بخشی از رهبران طالبان با آن را تقویت خواهد کرد.
 
در حال حاضر، کمترین پیامد این ایستادگی شجاعانه علیه فتواهای شاذ ملا هبت الله این است که او دیگر یک مرجع بی چون و چرا و مقدس مآب نیست که هیچ منتقدی قدرت به چالش کشیدن فتواهای انحرافی اش را نداشته باشد؛ بلکه هیمنه او درهم شکسته و حتی شماری از رهبران شاخص طالبان معتقد اند که آنچه او می گوید کاملا برخلاف شریعت است، و این تحول بسیار بزرگی است که در آینده پیامدهای بزرگتری خواهد داشت.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور