این برای نخستین‌بار است که یک مقام طالبان زیر نام تنقیص از چرخه قدرت حذف می‌شود.

 

استانکزی پس از انتقاد از هبت‌الله آخوندزاده در ماه دلو سال گذشته به امارات متحده عربی گریخت.

 

او پیوسته از سیاست‌های رهبر طالبان انتقاد می‌کرد، به‌ویژه از تصمیم او درباره ممنوعیت آموزش دختران.

 

در صورتی که خبر برکناری شیرمحمد عباس استانکزی و حذف کامل معاونت سیاسی وزارت خارجه طالبان به دستور ملا هبت الله آخوندزاده درست باشد، این نشان می‌دهد که نگاه رهبر طالبان نسبت به قدرت و حاکمیت، کاملاً اقتدارگرایانه، دیکتاتورمآبانه و مبتنی بر استفاده حداکثری از زور است.

 

رهبر طالبان با صدور حکم بازداشت یکی از صریح اللهجه‌ترین منتقدانش نشان داد که در برابر هرگونه انتقاد با قدرت می‌ایستد و تحمل صداهای مخالف و منتقد از درون رژیم را ندارد. 

 

اکنون با حذف کامل پست معاونت سیاسی وزارت خارجه حتی زمینه بازگشت شیرمحمد عباس استانکزی به افغانستان را نیز از میان برده و به این ترتیب، او نیز به فهرست طالبان مغضوب قندهار می‌پیوندد؛ فهرستی که به نظر می‌رسد با توجه به رویکردهای اقتدارگرایانه ملا هبت الله روز به روز طولانی‌تر می‌شود. 

 

در همین زمینه، گفته می‌شود مولوی عبدالکبیر که به شبکه حقانی نزدیک است نیز نه تنها از سمت حساس و مهم معاونت سیاسی نخست وزیر رژیم طالبان برکنار و به عنوان سرپرست وزارت مهاجرین منصوب شده؛ بلکه رهبر طالبان در ادامه اقدامات خود برای محدود درک کردن دامنه قدرت او و شبکه حقانی، پست معاونت سیاسی نخست وزیری را نیز به طور کامل حذف کرده و تعداد محافظان مولوی عبدالکبیر را از ده‌ها نفر به بیش از ۲۰ نفر کاهش داده است.

 

بنابراین با وجود اینکه مولوی عبدالکبیر در مقاومتی نرم تلاش کرده تا موضع ملاهبت الله را به چالش بکشد و علیرغم انحلال کامل پست معاونت سیاسی نخست وزیری و انتصاب او به عنوان سرپرست وزارت مهاجرین رژیم طالبان، عبدالکبیر نه تنها ساختمان صدارت را ترک نکرده؛ بلکه تاکنون حتی به عنوان سرپرست وزارت مهاجرین در مقر این وزارت نیز حاضر نشده است و دیدارها و برنامه‌هایش را از قصر سپیدار ادامه می‌دهد؛ اقدامی که به نظر می‌رسد خشم رهبر طالبان را برانگیخته و او برای مقابله با مقاومت سیاسی مولوی عبدالکبیر و شبکه حقانی تشکیلات معاونت سیاسی نخست وزیری را از بنیاد برچیده و تعداد محافظان مولوی عبدالکبیر را نیز به میزان قابل توجهی کاهش داده تا قدرت، صلاحیت و توانایی مقاومت او در برابر اراده دیکتاتورمآبانه خود را به چالش بکشد. 

 

 کارشناسان می‌گویند که شاید برچیدن کامل یک تشکیلات به خاطر خشم رهبر طالبان از فرد متصدی آن، بازتاب دهنده نارضایتی عمیق ملا هبت الله از طالبان گردنکش و متمرد باشد؛ اما از یک نظر دیگر، به باور آنان این اقدام در عین حال می‌تواند بازتاب دهنده ضعف و ناتوانی رهبر طالبان در پیشبرد بی دردسر امور حکومتداری نیز تلقی شود؛ زیرا نشان می‌دهد که او قادر به برکناری و اخراج مستقیم طالبان متمرد و مغضوب قندهار نیست و برای عملیاتی کردن پروژه حذف، ناگزیر است اصل تشکیلات را از میان بردارد. 

 

به عقیده ناظران، رهبر طالبان اگر به راستی مقتدر و مسلط بر اوضاع است می‌تواند طالبان متمرد و مغضوب خود را رأسا بازداشت یا برکنار کند و به جای آن‌ها افراد مورد نظر خود را بگمارد، نه اینکه به منظور برکناری یک مقام یک تشکیلات را منحل کند. 

 

شماری دیگر از منتقدان، اقدامات مورد اشاره رهبر طالبان را نشانه‌ای نگران کننده از شیوه حکومت‌داری فاجعه بار او می‌دانند و معتقد اند که انحلال کامل تشکیلات دولتی به خاطر خشم و غضب رهبر طالبان علیه مقامات متصدی آنها پیامدهایی زیانبار، ویرانگر و غیرقابل جبران برای امر حکومت‌داری دارد و این چیزی است که به نظر می‌رسد رهبر خودکامه طالبان آن را نمی‌داند و از عوارض و پیامدهای آن آگاه نیست. 

 

بنابراین به باور منتقدان، انحلال تشکیلات دولتی توسط ملا هبت الله یک بار دیگر این برداشت را مورد تایید قرار می‌دهد که رهبر طالبان هیچ درکی از امر حکومت‌داری و اعمال حاکمیت ندارد و به سبک دیکتاتورها و شاهان و سلاطین اقتدارگرای پیشین تصور می‌کند که حاکمیت، مالکیت مطلق و مشروع اوست و هرگونه که اراده کند می‌تواند آن را اداره کند.

 

اگر این برداشت درست باشد به معنای آن است که ملا هبت الله برای نشان دادن حداکثر خشم و غضب خود علیه طالبان مغضوب، پست‌های دولتی آنان را نیز حذف می‌کند و در این زمینه برای او هیچ اهمیت و معنایی ندارد که فقدان چنین پست‌هایی چه پیامدهایی برای کلیت حکومت و دستگاه‌های اجرایی تحت امر او دارد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور