در شهر هرات، جایی که خیابانهای شلوغ با خانههای کوتاه و بلند در حال گسترش درهم آمیختهاند، اداره محلی طالبان از آغاز طرحی گسترده برای توزیع زمین به مهاجرین بازگشته از ایران و پاکستان خبر داده است.
در شهر هرات، جایی که خیابانهای شلوغ با خانههای بلند در حال گسترش درهم آمیختهاند، اداره محلی طالبان از آغاز طرحی گسترده برای توزیع زمین به مهاجرین بازگشته از ایران و پاکستان خبر داده است.
مقامهای محلی این گروه میگویند این اقدام نهتنها سرپناهی برای هزاران خانواده بیخانمان فراهم میکند، بلکه میتواند بهطور مستقیم بر کاهش نرخ کرایه خانه و قیمت زمین در سطح شهر اثر بگذارد.
به گفته دفتر والی طالبان در هرات، شهرک جدید مهاجرین در شرق این ولایت واقع در ولسوالی زنده جان، مساحتی حدود ششهزار جریب زمین را در بر میگیرد.
در نخستین مرحله، سههزار جریب آن میان مهاجرین مستحق تقسیم میشود.
این طرح بخشی از سیاستهای تازه حکومت طالبان برای جذب و اسکان مهاجرین بازگشتی است که طی ماههای اخیر از مرزهای ایران و پاکستان به کشور بازگشتهاند.
در سال گذشته و امسال، بازگشت گسترده مهاجرین باعث افزایش ناگهانی تقاضا برای مسکن در هرات شد. موج تازه ورود خانوادهها به شهر، نرخ کرایه خانه را در برخی مناطق تا دو برابر بالا برد.
مقامهای محلی باور دارند که با انتقال این خانوادهها به شهرک جدید و فراهم شدن زمین برای ساخت خانههای شخصی، فشار از دوش بازار اجاره برداشته میشود.
یک مقام محلی طالبان، که نخواست نامش فاش شود به خبرگزاری جمهور گفت: «ما شاهد افزایش چشمگیر قیمت زمین و کرایه خانه پس از بازگشت مهاجرین بودیم. این برنامه توزیع زمین کمک میکند تا بازار دوباره متعادل شود.»
در حالیکه ساختوساز در شهرک مهاجرین تازه آغاز شده، اداره محلی وعده داده است که خدمات ابتدایی چون آب، برق و مراکز صحی نیز در این منطقه فراهم خواهد شد.
به گفته مسئولان طالبان، هدف این است که مهاجرین نهتنها زمینی برای زندگی داشته باشند، بلکه بتوانند با آرامش در جامعه ادغام شوند.
تحلیلگران اقتصادی هشدار میدهند که هرچند این اقدام میتواند در کوتاهمدت باعث کاهش نرخ کرایه خانه و قیمت زمین در شهر شود، اما در نبود زیرساختهای اساسی، پیامدهای آن ممکن است در بلندمدت پیچیدهتر باشد.
به گفته کارشناسان، بسیاری از شهرکهای مشابه در سالهای گذشته به دلیل کمبود آب، برق، سرکهای معیاری و خدمات بهداشتی، به سکونتگاههای نیمهفعال و فراموششده بدل شدند.
رزاق احراری، کارشناس مسائل اقتصادی در هرات به خبرگزاری جمهور میگوید که تمرکز بیش از حد بر توزیع زمین، بدون برنامهریزی دقیق برای اشتغال و خدمات شهری، میتواند باعث گسترش نابرابری و شکلگیری حاشیهنشینی در اطراف شهر شود. نبود فرصتهای شغلی در نزدیکی شهرک مهاجرین ممکن است خانوادهها را دوباره به سمت مرکز شهر بکشاند، جایی که هزینهها بالاتر اما امکانات بیشتر است.
او هشدار میدهد رشد شتابزده شهرکهای جدید، بدون درنظر گرفتن ظرفیت منابع و طرح جامع شهری، میتواند بر محیط زیست و سیستم آبرسانی هرات نیز فشار وارد کند.
گفته شده اگر حکومت محلی در کنار توزیع زمین، طرحی برای ایجاد شغل، حملونقل و مدیریت منابع نداشته باشد، هدف اولیه یعنی کاهش فشار بر بازار مسکن تنها موقتی خواهد بود.
در همین حال، شماری از مهاجرین بازگشتکننده به هرات میگویند که شهرک مهاجرین هنوز برای زندگی روزمره آماده نیست و امکانات ابتدایی در آن وجود ندارد.
بسیاری از آنها با وجود دریافت زمین، ترجیح میدهند فعلاً در مناطق شهری یا روستایی نزدیکتر به مرکز هرات بمانند.
عبدالرحیم، یکی از مهاجرین که بهتازگی از ایران بازگشته، میگوید: «من آن زمین را از حکومت میگیرم، اما فعلاً به آنجا نمیروم. آن منطقه نه آب دارد، نه برق، نه دکان. تا سالها معلوم نیست امکانات جور شود یا نه.»
در حالیکه حکومت محلی وعده داده است خدمات اولیه به زودی فراهم میشود، بسیاری از خانوادهها نسبت به عملی شدن این وعدهها تردید دارند.
عبدالغفور، مهاجر دیگری که سالها در تهران زندگی کرده، میگوید فاصله زیاد شهرک از مرکز شهر، زندگی را دشوار میسازد: «اگر آنجا بروم کاری برای درآمد نیست. از شهر تا آن منطقه ۶۰ تا ۷۰ کیلومتر فاصله است. من آن زمین را میگیرم، اما برای زندگی نه شاید در آینده یک باغچه بسازم، برای تفریح بروم.»
چندین خانواده دیگر نیز دیدگاه مشابهی دارند. آنان میگویند تا زمانی که آب آشامیدنی، برق، مکاتب و مراکز صحی در شهرک ساخته نشود، زندگی در آنجا ممکن نیست.
به گفتهی سدیس رحمانی، استاد دانشگاه در هرات، بسیاری از این شهرکها در گذشته نیز به سرنوشت مشابه دچار شدهاند: «وقتی زیرساخت وجود نداشته باشد، مردم هرچقدر زمین هم داشته باشند، استفاده نمیکنند. در نهایت، آن زمینها به داراییهای خالی تبدیل میشود که نه مسکن فراهم میکند و نه اشتغال.»
با وجود این نگرانیها، مقامهای طالبان در هرات این پروژه را نشانهای از «پاسخ عملی» به بحران مسکن و بازگشت مهاجرین میدانند؛ بحرانی که به گفته آنان، با تداوم روند بازگشت، ممکن است ابعاد گستردهتری به خود بگیرد.