نشست پاکستان، شکست طالبان

علیرغم همه امیدهای اولیه ای که نشست فوق العاده وزرای امور خارجه ده‌ ها کشور مسلمان در اسلام آباد برای طالبان و پاکستان ایجاد کرده بود برآیند و برون داد این نشست چیزی جز تاکید بر کمک کشورهای اسلامی به مهار فاجعه انسانی در افغانستان، ایجاد یک کانال مالی برای انتقال کمک ها و معرفی یک نماینده ویژه از سوی سازمان همکاری اسلامی در امور افغانستان نبود.
 
این در حالی است که طالبان و پاکستان انتظار داشتند که کشورهای شرکت کننده در این نشست، گام های ابتدایی برای شناسایی رسمی دولت طالبان در کابل را بردارند. آنها در عین حال در نظر داشتند که با استفاده از تریبون نشست فوق‌ العاده کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در پاکستان، جامعه بین المللی را تحت فشار بگذارند و به تعامل بیشتر با طالبان ترغیب کنند و نشان دهند که کشورهای مسلمان عمدتاً از تحولات اخیر در افغانستان به نفع طالبان حمایت می کنند و بر این اساس جامعه جهانی نیز باید با آنها همراه و همگام شود.
 
با این وجود علی‌رغم شرکت امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت امور خارجه طالبان به عنوان نماینده طالبان در این نشست، تصمیم بزرگی برای حل معضل شناسایی رسمی دولت طالبان اتخاذ نشد و کشورهای اسلامی به طرزی محتاطانه در قبال تحولات اخیر کشور موضع گیری کردند، از وضعیت جاری نگرانی های جدی خود را ابراز داشتند و در عین حال بر تحقق پیش شرط های جامعه جهانی در حوزه تشکیل دولت فراگیر، تامین حقوق اقلیت ها و تسهیل زمینه تحصیل دختران و کار زنان تاکید کردند.
 
افزون بر این، سخنرانی عمران خان؛ نخست وزیر پاکستان در این نشست با حواشی فراوانی همراه شد و واکنش‌های گسترده مردم افغانستان و رهبران سیاسی را برانگیخت و به این ترتیب اگرچه سرپرست وزارت امور خارجه طالبان رسماً اعلام کرد که آنها درباره سخنرانی عمران خان، موضع منفی نمی گیرند؛ زیرا نوک پیکان انتقادهای آقای عمران خان متوجه مقامات پیشین بود و طبیعی است که واکنش آنها را برانگیخته است؛ اما واقعیت این بود که این اظهارات خصمانه، انزجار مردم افغانستان علیه پاکستان را بار دیگر برانگیخت و نفرت عمیق ملت افغانستان از رژیم اسلام‌آباد و مداخلات آشکار آن در امور داخلی کشور را در پی داشت.
 
به باور کارشناسان، سخنرانی عمران خان به جای آنکه به طالبان و دولت آن گروه کمک کند تا حمایت جامعه اسلامی و کشورهای مسلمان را به دست آورند، حواشی تازه ای را در قبال داشت و توجه کشورهای منطقه و جهان به حمایت ‌های مداخله جویانه پاکستان از طالبان معطوف کرد و به این ترتیب هم برای پاکستان و هم برای دولت مورد حمایت اسلام‌آباد در کابل، پیامدهای منفی و زیان‌بار به همراه داشت.
 
در این میان، هزینه شکست دیپلماتیک در نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در پاکستان برای طالبان سنگین بود و یکبار دیگر نشان داد که بدون برداشتن گام های عملی برای اصلاحات بنیادین سیاسی در راستای ایجاد دولت همه شمول و فراگیر که مورد قبول و تایید همه مردم افغانستان بوده و از مشروعیت ملی و بین المللی برخوردار باشد نه طالبان و نه پاکستان می توانند به اهداف خود برای ایجاد دولتی مشروع و مقتدر و پایدار در کابل و تحمیل آن بر همه اقوام کشور دست پیدا کنند.
 
نکته دیگری که هم پاکستان و هم طالبان در نظر داشتند از رهگذر نشست فوق العاده سازمان همکاری اسلامی در اسلام آباد به آن دست یابند استفاده از وضعیت فاجعه بار انسانی در افغانستان به مثابه یک اهرم فشار به منظور اثرگذاری بر مواضع سیاسی و رویکرد کنونی کشورهای مسلمان در قبال بحران افغانستان بود؛ چیزی که هم در مواضع رهبران طالبان بارها مورد تصریح و تأکید قرار گرفت و هم در سخنرانی بحث‌برانگیز عمران خان؛ نخست وزیر پاکستان در جریان نشست یاد شده آگاهانه از آن استفاده شد.
 
با این وجود در نهایت آنچه به دست آمد، هرگز مطلوب پاکستان و طالبان نبود و به این ترتیب آنها در پی یک تلاش مذبوحانه دیگر با شکست رو به رو شدند و بحران سیاسی در افغانستان همچنان حل ناشده باقی ماند؛ بحرانی که به باور کارشناسان، هیچ راهی جز عقب‌نشینی طالبان و پاکستان در قبال مطالبات جامعه جهانی ندارد و بحران فاجعه‌آمیز انسانی در کشور نیز بخشی از پیامدهای همین وضعیت است و اگر کشورهای اسلامی و جامعه بین المللی در صدد مهار دایمی این فاجعه عظیم انسانی هستند، این صرفا از طریق ایجاد یک صلح پایدار، واقعی و به معنای دقیق کلمه فراگیر میان افغان ها میسر خواهد شد نه مشروعیت بخشیدن به یک دولت قومی و ایدئولوژيک که از راه زور به قدرت رسیده است.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور