بحران افغانستان و نگرانی فزاینده تاجیکستان

امامعلی رحمان؛ رییس جمهور تاجیکستان، ایجاد یک کمربند امنیتی در اطراف افغانستان را یک امر ضروری خوانده‌است.

آقای رحمان روز سه‌شنبه (26 میزان) در نشست همکاری بین المللی و منطقه ای امنیت و مدیریت مرزها برای مقابله با تروریزم و جلوگیری از حرکت تروریست‌ها در دوشنبه گفت که تروریست‌ها همچنان در تلاش عبور از مرزها هستند.

به گفته او، تروریست‌ها هم از خاورمیانه به افغانستان منتقل می‌شوند و هم فعالیت گروه‌های تروریستی در این کشور تهدیدی جدی برای آسیای میانه است.
 
رحمان افزود در برخی از مناطق جهان انواع تروریزم تبلیغ می‌شود و با شعارهای ایدئولوژی افراطی روی ذهن جوانان کار می‌شود.

او تاکید کرد با وجود تلاش چشمگیر سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، برخی کشورها رویکرد واحدی در جلوگیری از رشد تروریزم ندارند.

آقای رحمان خطاب به اشتراک‌کنندگان هشدار داد تا زمانی که همه طرف‌های ذینفع رویکرد مشترک نداشته باشند، مبارزه با تروریزم و تبلیغ افراط‌گرایی غیرممکن‌ است.
 
تاجیکستان با طالبان مسلط بر افغانستان، مشکل قومی و ایدئولوژيک دارد؛ زیرا بازنده اصلی غلبه طالبان در افغانستان، جریان های سیاسی و قومی تاجیک بوده اند که تاجیکستان یکی از حامیان اصلی آنها است.
 
به همین دلیل، دولت دوشنبه از همان آغاز، نسبت به تسلط طالبان بر افغانستان، واکنش منفی شدید و صریح نشان داد و این امر در کنار بروز جنگ در پنجشیر و ادعاهای فراوان درباره ستم و سرکوب قومیت تاجیک در مناطق مختلف کشور، تنش میان طالبان و تاجیکستان را افزایش داد.
 
با این حال، به لحاظ امنیتی و ایدئولوژيک نیز تسلط پایدار طالبان بر افغانستان، تهدیدی بالقوه برای همه کشورهای همسایه به ویژه تاجیکستان و دیگر جمهوری های آسیای مرکزی به حساب می آید.
 
این کشورها طی سال های اخیر، شاهد رشد نگران کننده جنبش های افراط گرای اسلامی بوده اند؛ جنبش هایی که برخی از آنها در همکاری نزدیک با طالبان قرار داشته و پیش از سلطه طالبان بر کشور در مناطق زیر کنترل آن گروه، فعالیت می کرده اند.
 
پرسش مهمی که پاسخ صریحی برای آن وجود ندارد این است که پس از تسلط طالبان، این گروه ها و جنبش های جهادی آسیای میانه ای کجا رفته اند؟ آیا طالبان روابط پیچیده خود با این گروه ها را قطع کرده و به عنوان یک دولت مسئول و متعهد، مبارزه با تروریزم را جایگزین همکاری با گروه های تروریستی کرده است؟
 
همانگونه که اشاره شد هیچ پاسخ قابل اطمینانی در این باره وجود ندارد و این همان چیزی است که بر نگرانی کشورهایی مانند تاجیکستان افزوده است؛ زیرا این کشورها اکنون خود را بیش از هر زمان دیگری در معرض پروژه مخوف توسعه تروریزم می بینند که از سال ها پیش در افغانستان کلید خورده و مراحل بعدی آن به احتمال قوی، رخنه و نفوذ گروه های تروریستی به آسیای مرکزی و فعال کردن جریان های جهادی بومی این کشورها برای ایجاد بحران در برابر دولت های مرکزی و ملی سکولار است.
 
افزون بر این، همانطور که امامعلی رحمان نیز در هشدارهای تازه خود مورد تاکید قرار داد، مساله دیگر این است که جریان انتقال تروریست ها از خاورمیانه به افغانستان، همچنان ادامه دارد. کشته شدن ایمن الظواهری در کابل، جای هیچ تردیدی باقی نمی گذارد که افغانستان در غیاب یک نیروی ضد تروریستی بین المللی به سرعت به سمت تبدیل شدن به پناهگاه امن تروریست ها حرکت می کند و این می تواند برای امنیت آسیای مرکزی بسیار خطرآفرین باشد.
 
در این میان، بازی دوگانه برخی کشورهای منطقه با کارت تروریزم و همزمان حضور در جبهه ضد تروریزم، وضعیت را بیش از پیش، پیچیده تر کرده است.
 
به عنوان نمونه، پاکستان به عنوان خاستگاه اصلی تروریزم منطقه ای از یکسو با امریکا برای بمباران بخش هایی از افغانستان، همکاری می کند و از جانب دیگر، هزاران مدرسه مذهبی، دارالافتاها، دارالحفاظ ها و کمپ های تربیت تروریزم در سراسر آن کشور فعال اند و ایدئولوژی افراط آزادانه در آن کشور تبلیغ و ترویج می شود. برخی کشورهای عربی نیز وضعیت مشابهی دارند. البته نباید فراموش کرد که این رویکرد، مورد حمایت غیرمستقیم قدرت های غربی و اسراییل قرار دارد؛ زیرا آنها بیشترین بهره را با استفاده از حربه تروریزم و افراط گرایی برای توسعه نفوذ و تحمیل سلطه خود بر کشورهای هدف می برند و بعید نیست که با توجه به تحولات یکسال اخیر در افغانستان که با دخالت مستقیم امریکا و ناتو شکل گرفت، هدف بعدی، بی ثبات کردن آسیای مرکزی به مثابه حیاط خلوت روسیه با استفاده از قدرت تروریزم و افراط گرایی اسلامی باشد.
 
محمدرضا امینی - جمهور