فرصت تاجیکستان برای ایجاد کمربند امنیتی پیرامون افغانستان

ریاست کشورهای مستقل مشترک‌المنافع به تاجیکستان رسید. ریاست این سازمان در سال ۲۰۲۴ بر عهده روسیه بود. امامعلی رحمان؛ رئیس‌ جمهور تاجیکستان گفته بود همکاری بین کشورهای مستقل مشترک‌المنافع را در مبارزه با تهدیدات امنیتی تقویت خواهد کرد.

 

سرگئی لبدف؛ دبیرکل کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در ماه عقرب اعلام کرد که این اتحادیه از طرح ایجاد کمربند امنیتی در اطراف افغانستان حمایت می‌کند. او ابراز امیدواری کرد که این طرح منجر به کاهش فعالیت‌ گروه‌های تروریستی در منطقه شود. این طرح را امامعلی رحمان ارائه کرده است.

 

تشکیل کمربند امنیتی در اطراف افغانستان که پیشنهاد امامعلی رحمان؛ رئیس جمهور تاجیکستان به منظور جلوگیری از رخنه و رسوخ تروریست‌های تحت حمایت طالبان در افغانستان به آسیای مرکزی بود، اکنون با ریاست تاجیکستان بر کشورهای مستقل مشترک المنافع بیش از هر زمان دیگری فرصت اجرایی و عملیاتی پیدا خواهد کرد.

 

در صورت عملیاتی شدن این طرح، طرف نظر از اینکه پیامدهای آن برای حفاظت از امنیت ملی کشورهای عضو این سازمان و جمهوری‌های آسیای مرکزی چه خواهد بود، به لحاظ سیاسی، افغانستان زیر سلطه طالبان بیش از هر زمان دیگری به عنوان یک مرکز خطرناک تولید و توسعه تروریزم به منطقه و جهان معرفی خواهد شد.

 

از جانب دیگر، تشکیل کمربند امنیتی در اطراف افغانستان از سوی همسایگان شمالی و حتی احتمال گسترش آن به مرزهای چین، ایران و پاکستان، از نظر ژئوپلیتیک یک شکست فاحش برای تلاش‌های مذبوحانه رژیم طالبان به منظور برقراری روابط و توسعه ارتباطات با کشورهای همسایه و منطقه به شمار می‌آید و از جانب دیگر، ادعاهای مکرر رهبران طالبان مبنی بر تامین امنیت و ثبات، قطع ارتباط این گروه با گروه‌های تروریستی منطقه‌ای و بین‌المللی، و مهم‌تر از همه، پافشاری بر تعهد طالبان مبنی بر عدم استفاده از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر را به وضوح زیر سوال خواهد برد و انگاره تبدیل افغانستان به کانون تهدیدهای تروریستی برای منطقه و جهان را تقویت خواهد کرد.

 

 تاجیکستان رویکرد خصمانه‌ای نسبت به طالبان دارد و به طور آشکار از جریان‌های مقاومت ضد طالبان حمایت می‌کند؛ زیرا ترکیب قومی و رویکرد ایدئولوژیک طالبان را خطری برای تاجیکان افغانستان و توسعه افراط گرایی و رویکردهای رادیکال در داخل جامعه تاجیک، ارزیابی می‌کند؛ بنابراین طرح تشکیل کمربند امنیتی در پیرامون افغانستان که از سوی امامعلی رحمان ارائه شده ممکن است در کنار نگرانی‌ها و دغدغه‌های امنیتی، اهداف و انگیزه‌های سیاسی نیز داشته باشد و آن تنگ‌تر کردن حلقه انزوای سیاسی رژیم طالبان از طریق ایجاد یک کمربند امنیتی در اطراف افغانستان است.

 

با این وجود، هنوز این پرسش به طور جدی مطرح است که آیا ایجاد کمربند امنیتی در اطراف افغانستان در زمان ریاست تاجیکستان بر کشورهای مستقل مشترک المنافع کمکی به تامین امنیت آسیای مرکزی و جلوگیری از رخنه و نفوذ تروریست ها و پیکارجویان افراط گرا به این کشورها خواهد کرد.

 

پاسخ دادن به این پرسش، بسیار دشوار است؛ زیرا تروریزم پیش از آنکه یک نیروی سخت‌افزاری قدرتمند باشد یک ایدئولوژی است، یک نرم‌افزار برای شستشوی مغزها و سرمایه‌گذاری بر نقطه ضعف‌ها، بهره‌برداری از خلا‌ها، کار روی ذهنیت و افکار جوانان، بزرگنمایی ناکارآمدی، دیکتاتوری، سرکوب، فساد و گرایش‌های سیاسی و ایدئولوژیک دولت‌ها و دولتمردان و البته استفاده بی‌رحمانه از فقر گسترده در جوامع منطقه برای به دام انداختن جوانان فقیر، سرخورده، بیکار و فاقد امید به آینده است.

 

شاید به همین دلایل است که در سال‌های اخیر، موج گرایش به گروه‌های تروریستی و افراطگرا در میان جوانان آسیای مرکزی به ویژه تاجیکستان و ازبکستان به طور کم سابقه‌ای افزایش یافته است. 

 

 یک رسانه وابسته به استخبارات طالبان نیز اخیراً فقر گسترده و به ستوه آمدن جوانان تاجیکستان از حکومت دیکتاتوری امامعلی رحمان را از عوامل گسترش ایدئولوژی مخوف این گروه تکفیری و تروریستی در میان تاجیک‌ها و افزایش تروریست‌های تاجیک در منطقه ارزیابی کرده بود.

 

البته در این میان نقش ویرانگر شبکه‌های لجام گسیخته اجتماعی که به طور مستقیم از جانب سازمان‌های اطلاعاتی غربی برای مهندسی افکار عمومی و تربیت و پرورش نسلی از نیروهای غیر رسمی عضو ارتش سایبری غرب علیه کشورهای هدف، طراحی و کنترل می‌شوند را نیز نباید نادیده گرفت.

 

بنابراین کنترل تروریزم و مقابله با ایدئولوژی افراط صرفاً با ایجاد یک کمربند امنیتی در اطراف افغانستان، خوش‌بینانه به نظر می‌رسد؛ اما تردیدی وجود ندارد که ایجاد این کمربند و تحقق طرح رئیس جمهور تاجیکستان در این زمینه، دست کم به بخشی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های امنیتی همسایگان شمالی در زمینه مهار، رخنه و نفوذ تروریست‌ها، کاهش ناامنی‌ها و بی‌ثباتی‌های مرزی و مقابله موثر با باندهای قاچاق انسان، مواد مخدر و... پاسخ مساعد خواهد داد و کمک خواهد کرد؛ طرحی که انتظار می‌رود با ریاست تاجیکستان بر کشورهای مستقل مشترک المنافع بیش از هر زمان دیگری فرصت و امکان عملیاتی شدن پیدا کرده است.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور