( توضیح ضروری: طرح این سلسله مباحث، یک مسئله جامعه شناختی است. واژه "پشتون" در این نوشته ها شامل آن دسته افراد و گروههای انسانی می شود که در پی برتری طلبی قومی هستند. ساختار اجتماعی- سیاسیِ موجود در افغانستان بر مبنای تغلّب قومی می چرخد. حاکمیت طالبانی نماد و نماینده ی برتری طلبی قومی در افغانستان است و ما برای اعاده حق و موجودیت خود و برای پیشگیری از حذف و نابودی مان، ناچاریم به آسیب شناسی وضعیت موجود بپردازیم. ما به آن دسته از وطنداران پشتون خود که انسانی می اندیشند و معتقد به برابری و حقوق شهروندی هستند صمیمانه احترام می گذاریم. با احترام- مدنی)   
 """""""""""""""""""""
پشتون ها برای حفظ قدرت سیاسی و حاکمیت تاریخی شان متحد هستند. برای نخبگان قوم پشتون حفظ حاکمیت و اقتدار قومی، مهمترین مسئله و مطالبه ملی است. برای اغلب نخبگان قوم پشتون و برای سیاستمداران و خوانین این قوم، تفاوتی نمی کند که نوع نظام سیاسی حاکم بر افغانستان، سلطنت باشد یا جمهوریت باشد و یا امارت و نظام طالبانی یا حکومت دینی باشد؛ فقط سنت تاریخی حاکمیت پشتون ها بر افغانستان نشکند و یک جوالی، یا سقاوی و یا گلم جمع، شوق بزرگی و پادشاهی به سرش نزند. برای هیچ پشتونی حاکمیت یک غیرپشتون قابل تحمل نیست مگر آنکه آن پشتون، یک انسان شهری و متمدن باشد.

افغانها در بیست سال حکومت جمهوریت که گویا مبتنی بود بر دموکراسی و رأی مردم؛ باز هم حاضر نشدند قدرت را به غیرپشتون ها یا حتی به یک فرد دو رگه پشتون-تاجیک بسپارند. لذا با حمایت خارجی دست به هر اقدام سخیفی زدند، به آراء گوسفندان هم مراجعه کردند، تقلب های بزرگ و غیرعقلانی را هم مرتکب شدند، یک "روان پریش" بنام اشرف غنی را به قدرت رساندند و حاضر نشدند اقتدار و زعامت شان را ببازند. در همین بیست سال حتی اجازه ندادند که نوعیت نظام متمرکز پشتونی، به نظام مشارکتی که در رأس آن یک پشتون باشد اما فرد دوم (صدراعظم) احتمالا یک فرد غیرپشتون بیاید؛ همین را هم قبول نکردند. یکی از نقاط قوت پشتون ها و یکی از دلایل بقا و دوام حاکمیت سنتی افغانستان؛ اتحاد همین کتله، حول محور "اقتدار قومی" و حفظ "زمامداری قبیلوی" شان بر کل مردم افغانستان است.
 
عامل دومی اینست: جامعه ای که طالبان را زائیده اند جامعه ای شهری نیستند. قاطبه جامعه افغان (پشتون)، بسته به ساختار جغرافیایی و محیطی، زندگی بدوی دارند. اغلب این مردم در مسیر تاریخی شان، عناصر جنگی و اعتقادی بوده و هستند که در مناطق قبایلی و محیط های بسته و سنتی زندگی می کنند. استعداد طالب شدن، استعداد حقانی شدن، استعداد جنگاور شدن، استعداد خشونت و استعداد خودبرتربینی دارند اما استعداد کامیابی در کانکور سراسری را ندارند. استعداد استاد شدن و فرهنگی شدن را کمتر دارند. اینکه فاروق اعظم ها داد می زدند که هزاره ها در دانشگاهها کامیاب و پشتونها ناکام می شوند؛ و یا اشرف غنی ها جیغ می زدند که زندان بگرام پر است از گویندگان پشتون! و اینکه طالبان می گویند که از زبان فارسی، خدایی بدشان می آید! بیان این حقیقت است که پشتون ها قدرت شان را در مسیر دیگری خرج می کنند. مسیری غیر از تمدن و برابری و فرهنگ شهروندی با اتکا به خشونت و عناصر جنگی. لذا ما امروز مبتلا به همین نوع بازی هستیم و در این بازی، اقوام تحت ستم؛ همیشه بازنده هستند و خواهند بود مگر آنکه بخواهند قاعده و روش و نوع بازی را تغییر بدهند.

تاجیک ها اما مردمانی شهری هستند. فرهنگ شهرنشینی دارند، در سایه فرهنگ شهری بزرگ شده اند، یکی از مشکلات و موانع عدم پادشاهی قوم تاجیک بر افغانستان، تقابلِ این جامعه شهری با جامعه بدوی افغان است که معمولا در این تقابل، کتله ها و لشکرهای بدوی، بر گروههای انسانی و تمدن های شهری غلبه می کنند. این یک قانون است و در طول تاریخ همینگونه بوده است. شهری ها و متمدن ها در جوامع شرقی، کمتر لشکرکشی کرده اند تا بدوی ها را زیر حکومت شان بگیرند؛ غیر از غرب وحشی که بومی ها را کشتار کرد و رنگین پوستان را مطیع ساخت و به عراق حمله کرد و به افغانستان حمله کرد و تبدیل شد به بریتانیای کبیر و ایالات متحده امریکا.
ما در تاریخ مشرق زمین، کمتر سراغ داریم که یک جامعه متمدن، علیه اقوام بدوی، لشکرکشی و کشتار کرده باشد. اما برعکسِ آنرا همیشه شاهد بوده ایم. مثل لشکرکشی مغولها، مثل لشکرکشی افغانها

یکی از بداقبالی های اقوام غیرپشتون، افتادن در این دام و وادی است که آنها را محکوم به چنین سرنوشتی می کند. اما آنها می توانند چنین سرنوشتی را نپذیرند، همانند احمدشاه مسعود، همانند استاد ربانی که بیایند و روایتی تازه را از معادلات قدرت سیاسی خلق کنند و شوونیست ها را وادار به نگارش "دویمه سقاوی" کنند.
 
اکنون تاجیکان هستند و طالبان؛ حالا هزاره ها و ازبیک ها هستند و طالبان. این سه قوم، تاریخ برازنده ای داشته اند. اما حالا باید برای زنده ماندن طرحی نو در اندازند و کاری شگرف انجام بدهند؛ طرحی و کاری که مسیر تاریخ افغانیه را تغییر بدهد.

ادامه دارد....
حسینی مدنی- خبرگزاری جمهور