اعتراضات ایران؛ یک حرکت، چند روایت

محمدعلی جعفری؛ فرمانده سپاه پاسداران ایران، آغاز اعتراض‌های اخیر را به یکی از مسؤولان سابق نسبت داده که "این روزها زبان به مخالفت‌‎خوانی نسبت به اصل و ارزش های نظام گشوده است".

سرلشکر جعفری بدون ذکر نام، گفت که وقایع اخیر با فراخوان یکی از سایت‌های وابسته به این شخص صورت گرفته است.
فرمانده سپاه گفت نیروهای امنیتی در حال بررسی این موضوع هستند و "اگر به دخالت این مسؤول سابق برسند قطعا متناسب با وضعیت و درخواست ناجا با او برخورد خواهند کرد."

در هفته‌های اخیر و پیش از آغاز ناآرامی‌ها، انتقادات محمود احمدی نژاد؛ رئیس جمهور پیشین ایران از مدیریت و مسؤولان آن کشور، به ویژه قوه قضاییه واکنش‌های زیادی به همراه داشت.

پیش از این هم وزارت داخله ایران، یکی از عوامل بروز وقایع اخیر را اقدامات "جریان انحرافی و لیدر این جریان در اعتبارزدائی از دستگاه‌های مختلف حاکمیتی و ترویج بی اعتمادی مردم نسبت به عملکرد نظام" اعلام کرده بود.
«جریان انحرافی» تعبیری است که منتقدان محمود احمدی نژاد، به او و اطرافیانش نسبت می دهند.

اشارات نه چندان مبهم فرمانده کل سپاه پاسداران ایران به دست داشتن محمود احمدی نژاد یا نقش سخنان و موضعگیری های تحریک آمیز او به برانگیختن موج های اعتراضی و ورود معترضان به خیابان ها و حتی سر دادن شعارهای بی سابقه و هنجارشکنانه علیه رأس هرم قدرت در سازوکار سیاسی و مدیریتی جمهوری اسلامی، می تواند سرآغاز رقم خوردن سرنوشتی شبیه آنچه پیشتر برای میرحسین موسوی و مهدی کروبی؛ رقبای انتخاباتی آقای احمدی نژاد در انتخابات سال ۸۸ به وجود آمد، باشد.

واقعیت این است که آقای احمدی نژاد، حتی اگر به طور مستقیم به ویژه در روزهای بعدی، وقتی دامنه اعتراض ها از بوشهر و مشهد به سرعت، فراگیر شد و شهرهای دیگر ایران را نیز فراگرفت، نقشی در سازمان دهی این موج اعتراضی که آقای جعفری از آن به عنوان «فتنه ۹۶» (در برابر فتنه ۸۸) یاد کرده، نداشته باشد، تهور هنجارشکنانه او در بیان و بروز اتهامات سنگین و بی سابقه علیه قوه قضاییه ایران، برادران لاریجانی و حتی در ادامه، طرح این پرسش که هرکس نظری مخالف نظر رهبری داشته باشد، باید بمیرد؟ زمینه ساز این اعتراض ها شده است.

آقای احمدی نژاد در ۸ سال ریاست جمهوری اش، نشان داد که علیرغم برداشت سطحی شماری از توده عوام و حتی خواص عوام زده، از افکار و ذهنیت های او، به خوبی می داند که چگونه موج ایجاد کند و به چه صورت، روی موج ایجاد شده، سوار شود.
به بیان کوتاهتر، او یک مهندس خبره و قهار افکار عمومی است!

به عنوان نمونه، او در این شرایط، می دانست که ناکامی سیاست های اقتصادی دولت حسن روحانی و نیز شائبه ها و شایعه هایی که درباره فساد خانواده لاریجانی، وجود دارد، کارابزار مناسب و قدرتمندی برای برانگیختن خشم و اعتراض توده علیه دولت و دستگاه قضایی است.

بیکاری، افزایش قیمت ها، رکود، تحلیل رفتن قدرت خرید مردم، کاهش ۵۰ درصدی یارانه ها در بودجه سال ۹۷ دولت، سرخوردگی مردم از وعده های اقتصادی فاقد پیام و پیامد، ریزش محسوس در طبقه متوسط، بی نتیجه ماندن انتظارهای بزرگ و بلندی که از برجام می رفت و ... از عوامل مهمی بودند که احمدی نژاد به خوبی آنها را شناسایی کرد و با انگشت گذاردن روی برخی از آنها، خشم مردم را علیه دولت برانگیخت.

حتی طرح شعارهای بی سابقه علیه رهبران طراز اول جمهوری اسلامی در جریان اعتراض های شبانه اخیر نیز می تواند ملهم و منبعث از بیانات شالوده شکنانه آقای احمدی نژاد درباره آیت الله خامنه ای، پیش از شروع اعتراض ها باشد.

با اینهمه، همانگونه که در اظهارات تازه فرمانده کل سپاه پاسداران نیز آمده است، با شروع موج های اعتراضی اخیر، دشمنان پرشمار جمهوری اسلامی نیز بی تردید، فقط ناظر و تماشاچی نبودند. از امریکا و اسراییل و اعراب تا داعش و مجاهدین خلق و سلطنت طلب های سابق و... همه وارد عمل شدند و به این ترتیب، مسیر اعتراض ها به سرعت از مطالبات اقتصادی و اعتراض به گرانی و بیکاری و رکود، به سمت تغییرطلبی سیاسی و تلاش برای «تغییر رژيم» کشیده شد.

این رویداد، کاملا قابل انتظار بود؛ زیرا دشمنان شناخته شده ایران که حتی در موضعگیری های علنی شان نیز آرزوی خود برای سرنگونی نظام جمهوری اسلامی و «تغییر رژيم» را پنهان نمی کنند، در شرایطی که همه راههای دیگر از جمله دخالت نظامی یا اعمال تحریم های کمرشکن، پیشتر امتحان شده و جواب نداده است، بی تردید، چشم به خیزش های داخلی دارند.

همین امر، حرکت اولیه گروهی از مردم را به سرعت به شاخه های مختلف و گاه حتی مخالف و متضاد، قسمت کرد و به این ترتیب، موجب شکل گیری روایت های گوناگون شد.

در ابتدا حتی ارکان مختلف جمهوری اسلامی نیز نمی دانستند که چگونه با اعتراضات، مواجه شوند. برخی از جریان های نزدیک به اصولگرایان که منتقد دولت اصلاح طلب حسن روحانی محسوب می شوند، در روزهای نخست اعتراض ها در بنگاه های رسانه ای شان، از اعتراضات مردم، حمایت می کردند و آن را به حق می دانستند؛ تا آنجا که حتی هواداران آقای روحانی، اعتراضات مشهد که نخستین حرکت اعتراضی بود را به ابراهیم رییسی و احمد علم الهدی نسبت دادند؛ اما با تندتر شدن شعارها، بروز خشونت و درگیری و آسیب های هدفمند معترضان به اموال عمومی که به تحریک هسته های مخالف و متخاصم نظام ایران از طریق شبکه های پیام رسان و فضای مجازی، صورت می گرفت، اصلاح طلب و اصولگرا، همه در برابر معترضان قرار گرفتند.

اینک که موج اعتراض ها در حال فروکش کردن است، باید منتظر ماند و دید که چه سرنوشتی در انتظار صدها معترض بازداشت شده و رهبران و سازمان دهندگان و تحریک کنندگان «فتنه ۹۶» خواهد بود.

محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور