ازبکستان و رقابت میان روسیه و آمریکا

در ماه‌های اخیر روابط میان آمریکا و ازبکستان گرمتر شده است.
این روابط که پس از سرکوب مخالفان و معترضان دولت توسط جناح حاکم در سال 2005، با محکوم شدن توسط آمریکا رو به سردی گراییده بود، حالا وارد فاز جدیدی شده و حکایت از تنش زدایی، عمدتا از جانب آمریکا دارد.
برای مثال در سفر آسیای میانه‌ای، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا خبر از کمک یک میلیون دالری برای رونق تجارت میان ازبکستان و افغانستان، دو شریک منطقه‌ای خود داده است.

این کمک مستقیما به دولت ازبکستان سپرده می‌شود و ظاهر امر نشان می‌دهد که با این بودجه، زمینه همکاری‌های تجاری بین افغانستان و ازبکستان عمدتا در بخش بازرگانی همچون آسان گیری‌های صدور ویزا و مبادلات کالا انجام شود.

بدیهی است که ازبکستان جزء شوروی سابق و جغرافیایی مهم برای روسیه در حال حاضر به شما می‌رود.
روسیه به این باور است که ورود هرچه بیشتر آمریکا در این منطقه (آسیای میانه) برایش بدون دردسر نخواهد بود و آمریکا هم دقیقا همین ایده را در سر دارد.
پس از تعطیل شدن پایگاه نظامی ماناس که مربوط به آمریکا در قرقیزستان بود، فقدان حضور این کشور در آسیای میانه به چشم می‌خورد.

ماناس به دلیل عدم ثبات سیاسی قرقیزستان و احتمال انقلاب یا کودتا در سال 2014 تعطیل شده بود.
حالا آمریکا به دنبال این است که این خلاء را پر کرده و مجددا به آسیای میانه برگردد و در حال حاضر بهترین زمینه برای این برگشت در ازبکستان فراهم است.
از این جهت که کشورهایی همچون تاجیکستان و ترکمنستان در تنش میان روسیه و آمریکا خود را بی طرف اعلام کرده و قرقیزستان هم که دارای ثبات سیاسی نیست؛ یگانه و بهترین گزینه ازبکستان خواهد بود.

در این میان انزوای بین‌المللی و یا تا حدودی کمرنگ بودن نقش روسیه در امور آسیای میانه دارد به این بازی کمک می‌کند.
 
نیاز ازبکستان به آمریکا
ازبکستان در سال‌های اخیر ضمن تهدید مخالفان دولت خود، با تهدید گروه های افراطی شبه نظامی روبرو است.
این کشور می‌خواهد با استفاده از تنش‌های میان آمریکا و روسیه ضمن جذب کمک‌های مالی به تجهیزات جدید نظامی دست یابد و این قضیه هم آمریکا و هم روسیه را وارد یک رقابت می‌کند.

در صورتی که آمریکا بخواهد با ازبکستان کنار بیاید و این خواسته‌ها را برآورده بسازد، در مقابل خواهان تاسیس پایگاهی نظامی در خاک این کشور است.
اما روسیه در برابر پذیرش این خواسته‌ها، از ازبکستان می‌خواهد که پای آمریکا را به کشورش باز نکند.
این وضعیت توپ را در اختیار ازبکستان قرار داده و این ازبکستان است که میان آمریکا و روسیه باید انتخابی را انجام دهد و گزینه‌ای جز یکی از این دو گزینه ندارد؛ به این دلیل که تهدیدهای ذکر شده در این کشور، حکومت شوکت میرضیایف را از بی‌طرفی دور می‌سازد.
 
ارسال سیگنال به روسیه
به نظر می‌رسد که تاشکند در حال فرستادن سیگنال‌هایی به مسکو است و با سفرهای اخیر مقامات آمریکایی به این کشور، تلنگری را به روسیه وارد آورده است.
به این جهت که تعمیق یافتن روابط دیپلماتیک بین آمریکا و ازبکستان، خطر حضور آمریکا در آسیای میانه را بیشتر می‌کند.
خطری که روسیه پیش از این در حضور آمریکا در افغانستان احساس کرده بود.

برداشت می‌شود که روسیه پس از این به صورت جدی تری وارد تحکیم و تعمیق روابط با ازبکستان خواهد شد.
چون حضور آمریکا در ازبکستان می‌تواند علاوه بر گسترش فعالیت‌های استخباراتی‌اش، زمینه ساز جان گرفتن هرچه بیشتر گروه‌های تندرو و رادیکال اسلامی همچون جنبش اسلامی ازبکستان را شود.
چیزی که روسیه برای مهارش به صورت نامحسوس وارد افغانستان شده و برای دفع داعش با طالبان کنار آمده است.

یحیی فولادی- جمهور