افغانستان و جنگ بی پایان پاکستان و هند

وزیر خارجه امریکا می گوید که هند شریک واشنگتن، در ایجاد صلح در افغانستان است.
رکس تیلرسون، عصر چهارشنبه حین صحبت بی پسشینه و همه جانبه در مورد مشی خارجی ایالات متحده، از مساعدت های دهلی نو به کابل قدردانی کرد.

آقای تیلرسون یکبار دیگر از پاکستان خواست تا "اقدامات قاطعی را علیه گروه های تروریستی مستقر در خاک پاکستان روی دست گیرد؛ گروه هایی که مردم پاکستان و منطقۀ وسیعی را تهدید می کنند".
مقامات پاکستانی همواره از نزدیکی کابل و متحدان بین المللی آن با دهلی جدید به گونۀ مستقیم و غیر مستقیم ابراز نگرانی کرده اند.

اما یک سخنگوی ارشد وزارت خارجه امریکا می گوید که روابط نزدیک واشنگتن و دهلی نو، به بهای از دست دادن پاکستان نخواهد بود.
وزیر خارجه امریکا در حالی که از سفر هفته آینده خود به هند خبر داد، افزود، ادارۀ آقای ترامپ مصمم است که به "صورت چشمگیری" همکاری ها بین دو کشور را عمیق تر سازد.

در کنار آنچه در استراتژي دونالد ترامپ درباره افغانستان و جنوب آسیا آمده است، مواضع جدید واشنگتن در خصوص روابط عمیق و راهبردی این کشور با هند، نشانگر آن است که افغانستان همچنان صحنه نبردهای دیرپای پاکستان و هند باقی خواهد ماند.

درک این واقعیت مهم، دشوار نیست؛ زیرا که پاکستان می تواند با سیاست های دوگانه امریکا در افغانستان کنار بیاید و حتی شاید بتواند یک دولت ناموافق و همواره منتقد سیاست های اسلام آباد را در کابل، تحمل کند؛ اما هرگز نمی تواند نقش محوری، تعیین کننده و استراتژيک دشمن شناخته شده اش هند را در افغانستان بپذیرد. این خط سرخ سیاست خارجی و امنیتی پاکستان است و اسلام آباد، بارها صریحا بر این نکته تأکید کرده است.

بنابراین، بسیار حیرت انگیز است که هنوز واشنگتن نخواسته یا نتوانسته این واقعیت را به خوبی درک کند و برای پاکستان نیز در آینده سیاسی افغانستان، جایگاهی قایل شود. این در حالی است که چنین امری هرگز نباید برای سران کاخ سفید، دشوار باشد؛ زیرا پاکستان در همه حال، همکار راهبردی واشنگتن زیر نام آنچه «مبارزه با تروریزم» در افغانستان جریان دارد و در واقعیت امر، چیزی جز تأمین و تحمیل سلطه دایمی و حضور نامحدود امریکا و متحدانش در افغانستان و منطقه نیست، بوده است.

اسلام آباد، سالانه از این رهگذر از واشنگتن پول دریافت می کند؛ اما پول تنها هدف پاکستان از این همکاری راهبردی نیست. اسلام آباد از نقش محوری و سرنوشت ساز خود در رقم زدن وضعیت کنونی و چشم انداز آینده سلطه و حضور امریکا در افغانستان، کاملا باخبر است و در واقع، به همین دلیل، عملا از واشنگتن در قبال همکاری اش در تأمین سلطه و حضور امریکا در افغانستان، باج می گیرد.

با توجه به جایگاه و اشتهاری که امریکا به عنوان ابرقدرت جهانی دارد، شاید به کار بردن تعبیر «باج» چندان متناسب رابطه پاکستان و امریکا نباشد؛ اما واقعیت چیزی غیر از این نیست؛ زیرا امریکا علیرغم آگاهی همه جانبه اش از حمایت های مستمر و آشکار پاکستان از تروریزم فعال در افغانستان، همچنان مجبور بوده است از این واقعیت، چشم پوشی کند و بدتر از آن اینکه در برابر حضور پاکستان در ائتلاف ضد تروریزم به رهبری امریکا به آن کشور، پول پرداخت کند.

اکنون اسلام آباد، به دنبال دست یافتن به چیزی فراتر از پول است. مقام های اسلام آباد می خواهند نقش هند در وضعیت جاری و آینده سیاسی افغانستان، کمرنگ شود؛ چیزی که ظاهرا امریکا با آن موافق نیست.

برای امریکا، هند فراتر از یک کشور همکار در افغانستان است. دو کشور، روابط پیچیده و درهم تنیده ای دارند که گستره خیره کننده ای از تجارت های پرسود و استفاده آزاد و ارزان از آب ها و بنادر راهبردی هند تا همکاری های نظامی، اتمی و صنعت هوا- فضا را شامل می شود.

با این وصف، بدیهی است که واشنگتن در قبال خواسته مشخص دهلی نو مبنی بر تقویت جایگاه آن کشور در افغانستان و کاستن از نقش پاکستان در این زمینه، پاسخ مساعد بدهد.
اما هزینه چنین اقدامی، تحمیل تنشی طولانی و سنگین بر افغانستان به عنوان عرصه رویارویی این دو قدرت متخاصم منطقه ای خواهد بود.

امریکا در سال های گذشته آشکارا نشان داده است که در بازی های استراتژيک، به سادگی می تواند برای تأمین منافع و اهداف ولو غیر مشروع خود، افغانستان را کنار بگذارد و نادیده بگیرد و این اتفاق، در حال حاضر، یکبار دیگر در حوزه نگاه امریکا به نقش پاکستان و هند در قضایای افغانستان، رخ می دهد؛ بی آنکه کابل عملا چاره ای جز تمکین و سکوت در قبال تحمل سیاست های واشنگتن داشته باشد.

عبدالمیتن فرهمند- خبرگزاری جمهور