مضرات آموزش در مسجد چیست؟

وزارت معارف می‌گوید، براساس طرح جدید، دانش‌آموزان صنف‌های ۱- ۳ آموزش‌های ابتدایی را در مساجد فراخواهند گرفت.
 
این وزارت گفته‌است که ساختار خود را تغییر داده تا اسلام، جایگاهی محوری را در سیستم تعلیم و تربیه داشته باشد.
 
وزارت معارف گفته که قبلا تعلیمات عمومی، مسئولیت تمام تعلیمات ابتدایی و ثانوی را بر عهده داشت؛ ولی تعلیمات اسلامی تنها در قبال مدیریت دارالحفاظ‌ها و مدارس مسئولیت داشت که با این تفکیک، جایگاه اسلام را در حاشیه قرار داده بود.
 
در خبرنامه وزارت معارف آمده است که این وزارت، مساجد را در اکوسیستم تعلیمی، شامل ساخته که بر اساس آن، تمام شاگردان صنوف ۱ – ۳ تعلیمات خویش را از مساجد محلی فراخواهند گرفت.
 
این وزارت گفته که در سه سال نخست تعلیم و تربیه، رفتن به مسجد یک هویت قوی اسلامی را در شاگردان ایجاد و پرورش خواهد داد.
 
طرح بحث برانگیز وزارت معارف در شرایطی ارائه می شود که وضعیت آموزش در افغانستان مثل هر عرصه دیگری بسیار آشفته و نابسامان است. در طول سال های گذشته، وزارت معارف به عنوان یکی از مهم ترین دستگاه های دولتی، اقدام مهمی برای ایجاد یک انقلاب ساختاری و بنیادی در زمینه آموزش و تربیت فرزندان این آب و خاک روی دست نگرفته و سیستم آموزشی کشور حتی بر پایه الگوهای مورد استفاده در منطقه هم واجد معیارهای لازم برای رشد و ترقی و تعالی نسل امروز و فردای افغانستان نیست.
 
فساد، قوم‌گرایی، بوروکراسی و دیوان‌سالاری و زد و بندهای حزبی و جناحی نیز بر مدیریت کلان این وزارتخانه سنگینی می کرده و مانع از ایجاد یک تحول عمیق و بنیادین در این عرصه شده است.
 
در سال های گذشته، بارها محتوای کتاب های درسی و اغلاط و اشتباهات مضحک موجود در آن به علاوه تحمیل عصبیت های قومی و مذهبی برخی از مدیران و تدوین کنندگان این کتاب ها به بحث های گسترده ای درباره کارآمدی این وزارتخانه و سیاست هایی که از سوی آن در زمینه آموزش و تربیت نسل امروز کشور، اعمال می شود، دامن زده است.
 
در این میان، اتخاذ یک تصمیم جدید از سوی سیاست‌گذاران وزارت معارف بار دیگر بحث های تازه ای را برانگیخته و موجب واکنش های وسیع شده است. بر بنیاد این طرح، قرار است دانش آموزان تا صنف سوم ابتدایی در مساجد درس بخوانند.
 
آنچه از سوی وزارت معارف اعلام شده، هدف از این تصمیم، تربیت دانش آموزان بر بنیاد آموزه های اسلامی و شکل گیری ریشه های نیرومند باورهای دینی در ذهن آنان است.
 
با این حال، این توجیه به اندازه کافی، قوی نیست و حتی اگر دلیل واقعی این تصمیم هم باشد، نمی توان به سادگی نسبت به کارکرد و پیامد مثبت آن اطمینان کرد.
 
نخستین نقدی که بر این تصمیم وارد است، این است که دانش آموزان تا صنف سوم ابتدایی به اندازه کافی آماده فراگیری آموزه های دینی و اسلامی نیستند. آنها تا این مقطع آموزشی باید با الفبای خواندن و نوشتن و محاسبه کردن آشنا شوند و تازه پس از این مرحله است که به مرور، مهیای درک و هضم آموزه های اعتقادی می شوند و فکر و شخصیت و ساختار باورهای مکتبی شان شکل می گیرد.
 
از سوی دیگر، تا این مرحله سنی و آموزشی، کودکان در خانواده های مسلمان، تربیت می شوند و نیازی جدی به فراگیری آموزه های اسلامی در مسجد و یا ساختارهای رسمی ندارند. کار مراکز آموزشی سنتی و رسمی مانند مسجد و مکتب، برای شکل دادن به اعتقادات و باورهای دینی دانش آموزان، پس از آن شروع می شود که دانش آموزان از تربیت خانگی فاصله می گیرند و قطعات خالی پازل شخصیت شان را مسجد و مدرسه و مکتب و جامعه و رسانه و... شکل می دهد.
 
همچنین بیم آن می رود که وزارت معارف، قادر به نظارت کامل و فراگیر بر مساجدی که عهده دار آموزش کودکان دانش آموز از صنف اول تا سوم می شوند، نباشد و در نتیجه، آنان یا به ملای باسواد دسترسی نداشته باشند و یا تحت تأثیر آموزه های افراط گرایانه برخی ملاهای تندرو، به جای فراگیری آموزه های واقعی اسلام، به دامن تندروی و افراط گرایی سقوط کنند و در آینده، به دام گروه های تروریستی بیافتند.
 
از جانب دیگر، حتی آموزش کودکان در مسجد هم نیازمند تدوین یک سیستم آموزشی واحد و فراگیر است تا ملاها با پیروی از آن سیستم، دستورالعمل های تعریف شده از سوی وزارت معارف را عملیاتی کنند؛ کاری که به نظر نمی رسد در شرایط کنونی، قابل اجرا باشد.
 
نگرانی دیگر، خطر حذف مضامین دینی و آموزه های اسلامی از سیستم آموزشی دوران مکتب از صنف سه به بالا است؛ اتفاقی که اگر رخ دهد نه تنها کمکی به شکل گیری یک تفکر اسلامی قوی در اذهان و افکار دانش آموزان نمی کند؛ بلکه بالعکس، سیستم آموزشی سکولار، آخرین رسوب های باور اسلامی را از ذهن دانش آموزان خواهد زدود و نسل نو افغانستان را از دوران مکتب، سکولاریزه خواهد کرد.
 
نرگس اعتماد  - جمهور