۰

اخوانی های افغانستان و فرجام تلخ اخوانیسم

شنبه ۲۲ سرطان ۱۳۹۲ ساعت ۱۲:۳۷
IMG_0470
تفکر اخوانی یا همان اسلام سیاسی مورد تأیید اخوان المسلمین در افغانستان نیز طرفداران زیادی دارد. در دوران جهاد، تقریباً همه رهبران جهادی وابسته به طیف مذهبی اهل سنت در افغانستان، تحت تاثیر اندیشه های مبارزاتی و اسلامگرایی سیاسی مدل اخوانی بودند. این امر،‌ در واقع از سه عامل مختلف اما بهم پیوسته ناشی می شد؛ یکی تاثیرپذیری فکری اخوان المسلمین از اندیشه های سیدجمال الدین افغانی، دوم به دلیل آنکه اخوان المسلمین معقول ترین و میانه روترین الگوی سیاسی، مبارزاتی اسلام سنی به شمار می رفت و سوم به این دلیل که اغلب رهبران جریان های سیاسی اسلامگرای سنی در افغانستان، دانش آموخته دانشگاه الازهر مصر بودند.
اخوان المسلمین از نظر تبارشناسی فکری و ایدئولوژیک به اندیشه های سیاسی اسلامی سیدجمال نسبت می رساند؛ زیرا بنیانگذار این جریان سیاسی و اسلامی، حسن البناست که از شاگردان محمد عبده بود و محمد عبده نیز پرورش یافته مکتب فکری سیدجمال به حساب می آمد؛ با این حساب، اخوان المسلمین را شاید به یک معنا بتوان ملموس ترین و عملی ترین دستاورد تلاش ها و مبارزات پیگیر و نفسگیر سیدجمال در زمینه بیداری اسلامی در منطقه قلمداد کرد. با این حال، استیلای نظام های عربی سرسپرده امریکا و غرب در خاورمیانه و تاکید رهبران اقتدارگرای مسلط بر این کشورها بر ناسیونالیزم عربی به جای اسلام سیاسی مدل اخوانی، سبب شد؛ تا جنبش اخوانی ده ها سال کرسی نشین و نظاره گر روند راکد تحولات نه چندان تازه سیاسی در دنیای عرب و کشورهای اسلامی باشد.
انقلاب های دو سال اخیر اعراب اما بار دیگر تفکر اخوانی را از حاشیه به متن منتقل کرد و پیروزی محمد مرسی؛ نامزد رسمی جنبش اخوانی ها در مصر در انتخابات ریاست جمهوری یکسال پیش آن کشور، امید اخوانیست ها در سراسر جهان عرب برای دست یافتن به قدرت را تقویت کرد و سبب شکل گیری حرکت های پیدا و پنهان مهره های مخفی آن در این کشورها شد. این امر، احساس خوف و خطر در میان نظام های توتالیتر و ملی گرایی عربی-امریکایی در خاور میانه را تشدید کرد.
اما ناکامی مرسی در بسیاری از عرصه ها از جمله تشکیل یک دولت دموکراتیک، منعطف، شایسته سالار و فراگیر ملی، مبارزه با رکود اقتصادی، برخورد عقلانی و قانونی با بازماندگان رژیم سابق، مدیریت درست و دقیق سیاست خارجی بر پایه نگاه درازمدت و استراتژیک به آینده موقعیت مصر در منطقه به جای تکیه بر رویکرد اخوانی صرف در این زمینه و دوری گزینی از شیوه دیکتاتورمآبانه حفظ و انحصار قدرت، از جمله مواردی بود که مرسی در آنها شکست خورد و سرانجام منجر به شکل گیری انتقام دوم در آن کشور و بازگشت مجدد ارتش به بازی های سیاسی مصر گردید.
این امر اما با واکنش شماری از اخوانی های افغانستان در کابل مواجه شد و ده ها نفر در اعتراض به این امر و به حمایت از مرسی در کابل دست به تظاهرات زدند. با این وصف نباید از یاد برد که نه اخوان المسلمین کنونی همان جریان ایده آل و انقلابی پیشین است که متاثر از اندیشه های مبارزاتی و اصلاح طلبانه سیدجمال بود و نه اخوانی های افغانستان همان کسانی هستند که مشی و منش مبارزه خود را بر پایه الگوی اخوانی اسلام سیاسی تعریف می کردند.
اخوانیسم امروز همان چیزی نیست که سیدجمال، محمد عبده یا حسن البنا می گفتند. الگوی جدید اخوانیسم به بنیادگرایی سلفی و پراگماتیسم خشونت محور، نزدیک تر است؛ تا مبارزه آرام و مبتنی بر عقلانیت و خردورزی سیاسی. اخوانیست های مصری، درست همان راهی را می روند که سلفیون تندرو در پیش گرفته اند؛ بنابراین بی‌جا نبود که طالبان و القاعده به حمایت از مرسی برمی خاستند.
البته نباید از یاد برد که شیوه برخورد نظام های توتالیتر عربی با اخوانیسم و اصولا اسلامگرایی سیاسی در الجزایر، نوار غزه و مصر طی ده ها سال گذشته، سبب نزدیک شدن رویکرد اخوانی به خشونت طلبی عملگرایانه شده و دخالت مستقیم ارتش مصر در به زیر کشیدن مرسی نیز این روند را تشدید و تجدید کرد.
از سوی دیگر، رهبران اخوانی مجاهدین افغانستان نیز که اغلب شامل چهره های نسل اول جریان های جهادی می شدند اکنون یا مرده اند و یا مبانی اندیشه ای آنها در اثر جنگ های داخلی و سلطه امریکا بر کشور، به سمت و سوی دیگری، دگردیس شده است.
با این حساب کسانی که در کابل به حمایت از مرسی، تظاهرات کردند؛ نه با رهبران مجاهدین و رویکردهای کنونی آنها مرتبط اند و نه با قرائت اولیه اخوانیسم از اسلام سیاسی، میانه ای دارند. این جماعت، با رویکرد طالبان و دیگر گروه های تندرو سلفی، همسویی بیشتری دارند. خشمگین، عصبانی، پرخاشگر، پراگماتیست و ضد سازش با امریکا، لیبرال ها و سکولارها هستند که فرجام تلخ اخوانیسم مرسی، بار دیگر آتش خشم آنها را برافروخته و مدار تفکر شان را به خشونت طلبی و بنیادگرایی سلفی و طالبانی نزدیکتر کرده است.
سیدعلی حسینی- خبرگزاری جمهور
نام شما

آدرس ايميل شما
نظر شما *

پربازدیدترین