آیا بارکدهای بیومتریک، سلامت انتخابات را تضمین می‌کند؟

کمیسیون شکایات انتخاباتی اعلام کرده آن بخش از آراء انتخابات پارلمانی که بارکد تولیدشده دستگاه‌های بیومتریک را روی خود نداشته‌ باشد، اعتبار ندارد.
 
کمیسیون رسیدگی به شکایات انتخاباتی، معیارهای هفتگانه‌ای را "برای تفکیک آرای معتبر از آرای نامعتبر" در انتخابات پارلمانی اعلام کرده است.
 
مهمترین معیار آرای معتبر، داشتن بارکدهای بیومتریک بر روی برگه‌های رای است.
 
بعد از انگشت‌نگاری از رای‌دهندگان دستگاه بیومتریک، بارکد ویژه برای هر رای‌دهنده می‌دهد که بر پشت اوراق رای‌دهی نصب می‌شود.
 
کمیسیون رسیدگی به شکایات انتخاباتی همچنین گفته در صورتی‌که مشخص شود در یک حوزه انتخاباتی "اصول عادلانه بودن، سری بودن و مستقیم بودن" انتخابات خدشه‌دار شده، آرای آن حوزه باطل اعلام می‌شود و براساس قانون، کمیسیون انتخابات موظف است در مدت ۷ روز در آن حوزه انتخابات دوباره برگزار کند."
 
این کمیسیون گفته "نارسایی‌های مدیریتی در روند انتخابات منجر به بروز هزاران شکایت زیر ۳۰ عنوان تخطی، تخلف و جرایم انتخاباتی شده است".
 
در این تردیدی وجود ندارد که تصمیم تازه کمیسیون رسیدگی به شکایات انتخاباتی به منظور تعیین آرای معتبر از آرای نامعتبر، گامی مثبت و مهم در مسیر شفافیت و سلامت انتخابات سراسر رسوایی و فضیحت پارلمانی محسوب می شود و امیدها به احقاق حق مردم و حفظ امانت آنها را افزایش می دهد؛ اما این تصمیم و تعیین معیارهای مورد نظر برای تضمین سلامت انتخابات، کافی نیست.
 
نخستین مسأله در این زمینه این است که علیرغم آنکه بارکدهای بیومتریک، مهم ترین معیار اعتبار آرای پاک، شمرده شده است؛ اما بازهم این تنها کمیسیون مرکزی انتخابات است که به بانک اطلاعات این دستگاه ها دسترسی دارد و می تواند با استفاده از این قدرت انحصاری، به آرای مردم به نفع نامزدهای مورد نظر خود و مورد تأیید حکومت، دست ببرد. احزاب، افراد و ناظران نامزدها هیچگونه دسترسی و یا نظارتی بر دیتابیس دستگاه های بیومتریک ندارند.
 
مسأله دوم هم این است که بارکدهای تولیدشده توسط دستگاه های بیومتریک در صورتی می تواند جعلی و غیر جعلی بودن آرا را ثابت سازد که آرا نیز با دستگاه های الکترونیک اسکن شوند و اطلاعات تک تک آرا مورد پردازاش قرار بگیرد تا مشخص شود که یک نفر ده ها رأی نداده و هریک از بارکدهای تولیدشده، به اطلاعات فردی یک نفر تعلق دارد نه بیشتر. در حالی که تصور نمی شود چنین امکانی برای مرحله شمارش آرا هم در نظر گرفته شده باشد و شمارش آرا به وسیله دستگاه های الکترونیک و هوشمند صورت بگیرد.
 
مسأله سوم هم این است که حتی اگر بارکد ثبت شده در پشت اوراق رأی، در مرحله شمارش هم توسط دستگاه های بیومتریک اسکن شوند – که بعید است چنین شود- این دستگاه ها در اکثریت قریب به اتفاق حوزه های رأی گیری در روزهای اول و دوم انتخابات، آفلاین بود و به صورت مستقیم، به شبکه اینترنت متصل نشده بود تا اطلاعات رأی دهندگان، در همان روز به صورت مستقیم به دیتابیس اصلی آن در کمیسیون مرکزی انتخابات منتقل شود؛ بنابراین، این احتمال وجود دارد که کارمندان انتخابات، با استفاده از آنها در پشت اوراق رأی، بارکد زده باشند؛ اما در مرحله شمارش آرا، همان دستگاهی که اطلاعات رأی دهنده مورد نظر در آن ثبت شده، در اختیار کارمندان مرحله شمارش قرار نداشته باشد؛ بنابراین، برپایه معیار تازه کمیسیون رسیدگی به شکایات انتخاباتی، آنها تنها با یک بارکد فاقد امکان خوانش و اسکن، به آرا اعتبار بدهند و آنها را بشمارند.
 
این ایراد به این دلیل، جدی است که کمیسیون انتخابات هم در ۲۸ و ۲۹ میزان و هم در انتخابات قندهار، ثابت کرد که نه اراده ای برای مدیریت درست انتخابات دارد و نه از چنین توان و ظرفیتی برخوردار است. کمیسیونی که فهرست رأی دهندگان را از بامیان به غوریان و از زابل به کابل فرستاده بود و کارمندان آن، حتی از پیدا کردن نام افراد بر اساس حرف الفبا هم ناتوان بودند، چگونه می تواند با استفاده از ابزارهای مدرن برخوردار از دقت بالا و خطاپذیری قریب به صفر، در مرحله شمارش آرا، شفافیت و سلامت انتخابات سراسر رسوایی و بدنامی اخیر را به آن بازگرداند و به این روند مهم ملی، اعتبار و مشروعیت ببخشد؟
 
با توجه به این مسایل، معیارهای هفتگانه کمیسیون سمع شکایات انتخاباتی برای تفکیک آرای معتیر از نامعتبر، زمانی می تواند در زمینه بازگرداندان اعتبار و مشروعیت و شفافیت و سلامت انتخابات، مفید و مؤثر واقع شود که کمیسیون انتخابات، عزم و اراده راستین خود در حفظ امانت آرای مردم و شمارش دقیق و درست آن با استفاده از ابزارهای تکنولوژیک و مدرن را نشان دهد و مهم تر از آن، توان و ظرفیت چنین اقدامی را در خود به وجود آورد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور