فرستاده امریکا یا سخنگوی طالبان؟

طالبان که روزگاری به مثابه «دشمن مشترک»، کابل و واشنگتن را متحد می کرد، امروزه خود به نیرویی برای اختلاف و حتی تقابل متحدان سابق بدل شده است.
 
این نقش طالبان اما چندان هم جدید نیست. ماه‌ ها پیش وقتی واشنگتن، رویکرد خود مبنی بر مذاکرات پنهانی و یکجانبه بدون حضور و حتی اطلاع کابل با طالبان را کلید زد، دولت افغانستان، صداقت متحد و حامی استراتژيک خود را زیر سؤال برد و از حق حاکمیت ملی اش در مدیریت و مالکیت روند صلح، سخن گفت. این تنش تا آنجا پیش رفت که وقتی زلمی خلیلزاد در میانه مذاکرات مخفیانه اش با طالبان به کابل سفر می کرد، با برخورد سرد و گاه بسیار پرچالش دولتمردان افغانستان رو به رو می شد. تأکید بر حمایت دولت از جمهوریت، نیروهای امنیتی، قانون اساسی، دستاوردهای ۱۸ ساله و... هم به طور معناداری افزایش پیدا کرد؛ رویکردی که طبیعی نبود و خبر از بحران های بسیار کوبنده در پشت صحنه سیاست افغانستان می داد.
 
اوج این تنش ها شاید زمانی بود که حمدالله محب؛ مشاور امنیت ملی آقای غنی در جریان یکی از دیدارهایش از امریکا زلمی خلیلزاد را به پیگیری تلاش های ناکام خود به منظور قبضه قدرت در افغانستان متهم کرد و با «وایسرا» خواندن او، بر عملکردش در زمینه صلح، بی پروا تاخت. موضع گیری تند آقای محب با واکنش سریع و تحقیرآمیز وزارت خارجه امریکا مواجه شد و پس از آن، آقای محب نه تنها از سفر به امریکا منع شد؛ بلکه گفته شد که واشنگتن به کابل پیام داده که دیگر با او کار نمی کند و به همین دلیل، آقای محب تا همین اواخر، غایب بزرگ دیدارهای رسمی مقامات نظامی و سیاسی دو کشور محسوب می شد.
 
اگرچه بعدها مواضع دوطرف ظاهرا اندکی تعدیل شد؛ اما تنش بر سر جنگ و صلح با طالبان که به یک معنا جدال درباره آینده سیاسی نظام مسلط افغانستان هم محسوب می شود، همچنان به مثابه آتش زیر خاکستر باقی ماند؛ آتشی که در پی حمله خونبار روز سه شنبه بر شفاخانه نسایی ولادی غرب کابل و کشتار شرکت‌ کنندگان در یک آیین تشییع جنازه در ولایت ننگرهار، یکبار دیگر برافروخته شد.
 
حکومت افغانستان پس از حملات روز سه شنبه، بی محابا انگشت اتهام را به سمت طالبان نشانه رفت و در همین راستا، اشرف غنی؛ رییس جمهوری به نیروهای امنیتی دستور داد تا از موضع دفاعی خارج شوند و رویکرد تهاجمی خود علیه طالبان و سایر گروه های هراس افکن را از سر بگیرند.
 
امریکا اما به سرعت در برابر این موضع ایستاد و با صدور بیانیه ها و انتشار توییت هایی در همان ساعات اولیه پس از رویداد، سعی کرد طالبان را از سیل اتهامات کابل، تبرئه کند و داعش را مسوول رویداد معرفی کند.
 
سرعت عمل واشنگتن در این باره به اندازه ای زیاد بود که بر بنیاد برخی ادعاها، وزارت خارجه امریکا حتی سه و نیم ساعت قبل از آنکه طالبان هرگونه موضعی درباره حملات روز سه شنبه اتخاذ کنند، به نقل از آن گروه اعلام کرد که طالبان این حملات را محکوم کرده اند!
 
در ادامه هم زلمی خلیلزاد با انتقاد ضمنی از اتهامات دولت علیه طالبان، داعش را مسوول حمله های سه شنبه عنوان کرد و با «دشمن مشترک» نامیدن آن برای دولت و طالبان، آنها را به پرهیز از «بهانه جویی» و همکاری برای مبارزه با داعش و مجازات آن گروه به عنوان عامل حملات اخیر فراخواند.
 
این رویکرد امریکا، وزارت خارجه آن کشور و زلمی خلیلزاد، انتقادها از سیاست دوگانه امریکا در قبال دولت و طالبان را به شدت افزایش داد.
 
شماری از منتقدان، نتیجه گرفتند که خلیلزاد در نقش یک «وایسرا» رسما به نیابت از طالبان موضع می گیرد و اجازه نمی دهد تا کابل جنایات تکان دهنده آن گروه علیه غیر نظامیان، زنان و کودکان و مردم عزادار در یک مراسم تشییع جنازه را افشا کند و افکار عمومی را متوجه ماهیت ضد انسانی نهفته در پشت نقاب صلح آمیز آن گروه سازد.
 
 از سوی دیگر، امریکا در قبال حمله های مرگبار و خونین طالبان بر نیروهای دولتی نیز بسیار محافظه کارانه عمل می کند و این رویکرد از نظر تحلیلگران کاملا در تضاد با تعهدات واشنگتن در قبال دفاع از این نیروها در برابر تروریزم قرار دارد.
 
خلیلزاد حتی پا را از این هم فراتر گذاشته و تصریح کرده که توقف حملات طالبان علیه نیروهای دولتی، بخشی از توافقنامه صلح دوحه نیست.
 
به این ترتیب، اکنون این دولت افغانستان است که باید مشروعیت و اعتبار توافق دوحه را از بنیاد زیر سؤال ببرد، صداقت امریکا در پایبندی به تعهداتش در قبال امنیت افغانستان و حمایت از نیروهای امنیتی در برابر حملات تروریست ها را به چالش بکشد، به مأموریت خلیلزاد به عنوان سفیر صلح امریکا یا سخنگوی طالبان، شک کند، پرده از ماهیت یگانه داعش و طالبان و شبکه حقانی بردارد و رویکرد ریاکارانه طالبان و امریکا در برابر داعش به مثابه یک پوشش دروغین برای توجیه جنایت های تکان دهنده طالبان را مورد پرسش جدی قرار دهد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور