سایه قدرت‌های خارجی بر مذاکرات داخلی

منابعی در دولت افغانستان تایید کرده‌اند که یک هیأت پنج نفری به هدف فراهم‌سازی محل اقامت و امور تدارکاتی و ایجاد تسهیلات برای هیأت مذاکره‌کننده دولت به شهر دوحه، پایتخت قطر سفر کرده است.
 
به گفته مقام ها قرار است به زودی مذاکرات "بین‌الافغانی" میان هیاتی از افغانستان و گروه طالبان در پایتخت قطر آغاز شود. گفته می‌شود هیأت دولت افغانستان فردا عازم قطر خواهد شد.
 
دفتر عبدالله عبدالله؛ رئیس شورای عالی مصالحه ملی هم نوشته که تمامی موانع در مسیر مذاکرات بین‌الافغانی برداشته شده است.
 
فریدون خوزون؛ سخنگوی شورای عالی مصالحه گفته که قرار است روند تبادل زندانیان به‌زودی به پایان برسد و مذاکرات بین‌الافغانی آغاز شود.
 
روز گذشته، رابرت اوبرایان؛ مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز در یک تماس تلفونی با اشرف‌غنی؛ رئیس جمهوری، خواستار شروع بدون تاخیر گفتگوهای بین‌الافغانی شد.
 
سفارت بریتانیا در کابل هم موضعی مشابه اتخاذ کرد.
 
با این حساب، آیا بار دیگر تحت فشار شدید و فزاینده قدرت های خارجی، دولت افغانستان، مجبور به اتخاذ تصمیم های آنی در زمینه آغاز مذاکرات صلح با طالبان می شود؟
 
برای پاسخ روشن تر به این پرسش شاید لازم باشد تا نگاهی به روند برگزاری سریع و عجولانه لویه جرگه اخیر بیاندازیم؛ جرگه ای که در عرض یک هفته، تمام مقدمات و تهمیدات مورد نیاز برای برگزاری آن فراهم شد و طی سه روز تصمیمی که از قبل مشخص بود را اعلام کرد. این در حالی بود که برای برگزاری لویه جرگه های قبلی، ماه ها زمان نیاز بود تا برنامه ریزی شود.
 
استقبال گرم و مطمئن قدرت های خارجی از برگزاری جرگه نیز این گمان را تقویت می کرد که نتیجه از قبل مشخص است و آنها می دانند که چه چیزی باید به دست بیاید و اطمینان دارند که به دست می آید.
 
با این وجود، به رغم «فیصله» جرگه «مشورتی»،‌ روند آزادی ۴۰۰ زندانی طالبان بار دیگر به بن بست خورد؛ زیر افزون بر مخالفت کشورهایی مانند فرانسه و استرالیا، ارگ ریاست جمهوری نیز همچنان اراده داشت تا زمان بخرد و با تراشیدن بهانه ها و موانع تازه، زمان آغاز مذاکرات را به تأخیر بیاندازد؛ اما تماس اخیر مشاور امنیت ملی ترامپ و بیانیه حمایتی سفارت بریتانیا در کابل در نهایت فشار مضاعف خارجی را بر دولت افغانستان وارد کرد و در حالی که جنجال بر سر ترکیب شورای مصالحه ملی همچنان میان غنی و عبدالله، جریان دارد، آنها با هیأت مذاکره کننده دیدار کردند و انتظار می رود به زودی این هیات برای آغاز گفتگو با طالبان، راهی قطر شود. زندانیان خطرناک طالبان نیز به سرعت آزاد می شوند تا هیچ بهانه ای برای تأخیر در آغاز مذاکرات وجود نداشته باشد.
 
اینهمه نشان می دهد که امور بر وفق اراده و مراد دولت افغانستان، پیش نمی رود. فشارهای خارجی، مذاکرات داخلی را تحت الشعاع قرار می دهد و بر تصمیم های دوطرف برای رسیدن به یک توافق جامع، فراگیر، پایدار و عملی، اثر می گذارد.
 
اراده خارجی این است که این مذاکرات، پیش از انتخابات امریکا به سرعت به نتیجه برسد و طرف ها اختلافات شان را حل کنند و بر ایجاد یک نظام سیاسی مشترک، توافق کنند. با اینهمه به باور کارشناسان، آغاز مذاکرات، اگرچه خود پایان یک مرحله پیچیده و پرچالش محسوب می شود؛ اما نباید انتظار داشت که با شروع آن، همه چیز به خوبی پیش خواهد رفت و روند دستیابی به توافق، ساده و آسان خواهد بود. دلایل و نشانه های زیادی وجود دارد که نشان می دهد چشم اندازی مبهم، دشوار و خطیر در پیش است. دولت افغانستان، اصول و خطوط سرخی دارد که به سادگی حاضر به عدول از آنها نیست. حتی اگر چنین زمینه ای هم وجود داشته باشد، ترکیب نامتجانس هیات مذاکره کننده و نگرانی های گسترده اقوام و اقلیت ها و طیف های سیاسی، اجتماعی و مدنی از معامله ای خطرناک، قومی و یکجانبه با طالبان، اجازه چنین امکانی را نمی دهد و حتی پیش بینی می شود که اختلاف های سنگین و شدیدی میان اعضای مذاکره کننده دولت هم بروز کند.
 
طرف مقابل نیز بر پایه خط و نشان پاکستان و امریکا و اعراب و نیز قطبی گری و گرایش های متضاد و جنگ شدید قدرت و منافع که در سطح رهبری طالبان جریان دارد،‌ توافقنامه ای آماده و غیر قابل تغییر در اختیار ندارد.
 
بنابراین اگرچه تحت فشار ملموس و مستقیم امریکا و بریتانیا موانع موجود فراراه مذاکره برداشته شد؛ اما دولت همچنان برای خرید زمان و ایجاد تأخیرهای طولانی مدت در مسیر دستیابی به توافق نهایی و عملی با طالبان، امکان و فرصت دارد؛ به ویژه در شرایطی که ترامپ در انتخابات امریکا، موقعیتی متزلزل دارد و کابل امیدوار است که با شکست ترامپ، پروژه امریکایی صلح هم شکست بخورد و روند تازه ای طبق اراده دولت افغانستان، شروع شود.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور