صلح با طالبان پس از ۲۰ سال جنگ؛ کجای کار اشتباه بود؟

بحث درباره لزوم تشکیل دولت موقت در پی امضای توافق صلح با طالبان، در حال گسترش است. تریبون های رسمی حکومت اما همچنان با تبلیغ جمهوریت و بقای نظام، در برابر هرگونه تلاش برای انتقال قدرت به یک دولت موقت، مقاومت می کنند.

اشرف غنی؛ رییس جمهوری نیز در حالی که خود را «قهرمان صلح» می نامد، تأکید می کند که آنچه امروز در افغانستان جریان دارد، حاصل دولت های موقتی است که در چند ده سال اخیر ایجاد شده و به جای تحقق ثبات سیاسی و امنیت پایدار، موجب بروز جنگ و خونریزی و خشونت شده است.
 
حکومت استدلال می کند که دولت موقت، بازگشت به خانه اول است و نمی تواند مبنای یک ثبات پایدار قرار بگیرد.
 
تجربه زیسته مردم افغانستان نیز این برداشت را تایید می کند؛ زیرا دولت های موقت بدون وجود یک پشتوانه قوی برای استمرار ثبات سیاسی، محکوم به شکست است و محملی برای آغاز فصل دیگری از جنگ قدرت و در نتیجه، تمدید خشونت و خونریزی برای سال های طولانی می شود.
 
با این حال، نظام کنونی خود برآیند یک دولت موقت است که در نهایت به تعریف سازوکارهای دموکراتیک و تشکیل نهادهای ملی منتخب منجر شد. اینکه چرا اکنون پس از دو دهه، این تجربه بار دیگر در آستانه شکست قرار گرفت و بحث درباره یک حکومت موقت جدید، بالا گرفته، موضوعی است که نیاز به تأمل جدی دارد.
 
عوامل زیادی را می توان در شکست این تجربه، مؤثر دانست؛ یکی از این عوامل شاید بی اعتنایی نابخردانه بازیگران داخلی و خارجی به قدرت و نفوذ سیاسی و اجتماعی طالبان و نادیده گرفتن خطر احیای دوباره این نیرو با تکیه بر محبوبیت داخلی و حمایت خارجی آن باشد.
 
ائتلاف نظامی به رهبری امریکا، رژيم طالبان را ساقط کرد؛ اما فراتر از براندازی یک رژيم بی پشتوانه، کار دیگری برای انجام نداد.
 
رهبران طالبان به پاکستان فرار کردند و جنگجویانش به روستاها رفتند و به کشاورزی و دام‌داری مشغول شدند. پس از چندی دوباره بیل ها را گذاشتند و سلاح های پاکستانی را برداشتند و برای مبارزه با دولت و قوای خارجی به کوه ها رفتند.
 
صلحی که اکنون جریان دارد، هزینه سنگینی است که در قبال همان اشتباه اولیه مبنی بر مشارکت ندادن طالبان در قدرت، پرداخت می شود؛ هزینه ای که تغییر نظام سیاسی مستقر که از نظر طالبان به اندازه کافی «اسلامی»‌ نیست، بخشی از آن خواهد بود.
 
امریکا رژيم طالبان را ساقط کرد و به جای آن دولت مورد نظر حمایت خود را برافراشت؛ اما عملا کاری برای نفوذ و سلطه زیرزمینی طالبان در لایه های اجتماعی و فرهنگی جامعه افغانستان صورت نداد.
 
در آنسو پاکستان نیز با وجود آنکه مهره ای در صفحه شطرنج «مبارزه با تروریزم» امریکا بود و سالانه از این رهگذر، صدها میلیون دالر پول به دست می آورد، تغییری اصولی در رویکرد خود در زمینه حمایت از تروریزم به عمل نیاورد و در نتیجه، مناطق پیچیده قبایلی در آنسوی سرحدات، پناهگاه امن تروریست های فراری باقی ماند و آی اس آی و «فوج» پاکستان نیز پس از مدتی اردوگاه های آموزشی و نظامی خود را برای تجدید قوای طالبان دوباره برافراشتند.
 
البته در این میان، چند معمای مبهم وجود دارد و آن اینکه چرا امریکا و دیگر اعضا و اضلاع ائتلاف جهانی «مبارزه با تروریزم» با علم به اینکه پاکستان سودای احیای دوباره طالبان را در سر دارد، هیچ کاری برای توقف این پروژه مخوف نکردند؟ چرا با وجود موافقت تلویحی اسلام آباد با حملات هوایی گاه به گاه پرنده های بی سرنشین امریکایی بر مناطق قبایلی، طالبان، رهبران و ملیشه های آنان همچنان مصون ماندند و به مسیر خود برای بازگشت و احیا ادامه دادند؟ چرا ارتش و دیگر قوای امنیتی افغان همچنان ضعیف نگه داشته شدند تا قدرت مقاومت در برابر طالبان احیاشده را از دست بدهند و روستاها و ولسوالی ها بار دیگر زیر سلطه خزنده طالبان قرار بگیرند؟
 
پاسخ این پرسش ها و ابهام ها را همان کسانی باید بدهند که ادعا می کنند برای امنیت و ثبات و مبارزه با تروریزم در افغانستان، پول و خون داده اند.
 
با این حال، روند جاری صلح با یک طالبان احیاشده و بازگشته به صحنه صورت می گیرد؛ طالبانی که به مثابه یک واقعیت سیاسی و اجتماعی، وجود داشتند؛ اما وجودشان انکار شد و اینک به ضرب خشونت و کشتار و جنایت، حضور خود را بر بازیگران دیگر تحمیل کرده اند و این بار نوبت دشمنان طالبان است که باید هزینه بازگشت آنان به قدرت را با همه خوف و خطری که برای نظام و مهره های مسلط بر ارگ دارد، بپردازند.
 
عبدالنور فرید- خبرگزاری جمهور