صلح در تعلیق؛ جنگ‌های بزرگ در راه است

پس از اعلام تصمیم بایدن برای بیرون بردن همه نظامیان امریکایی از افغانستان و به دنبال آن، تبعیت دیگر اعضای ناتو از این تصمیم، طالبان عملا خود را برنده بازی خونین ۲۰ ساله می دانند و برای اشغال مراکز شهری و کشاندن جنگ به متن قدرت دولت، تقلا می کنند.
 
طی روزهای گذشته، گستره درگیری ها در چندین ولایت رو به توسعه بوده است. افزون بر ولسوالی های استراتژیک، برخی مراکز شهری هم ناامن تر شده است. گزارش های غیر رسمی حاکی است که طالبان خود را برای حمله بر مراکز شهرها آماده می کنند.
 
به عنوان نمونه در چندین ولسوالی و بخش هایی از مرکز شهر غزنی از ۱۰ روز به این سو جنگ جریان دارد. گزارش هایی درباره سقوط ولسوالی آشوب زده قره باغ مخابره شده که در طول سال های گذشته از مراکز مهم قدرت طالبان بوده است.
 
گمانه زنی هایی نیز درباره احتمال حمله قریب الوقوع طالبان بر مرکز شهر غزنی، مطرح شده است.
 
از نظر راهبردی، طالبان توان مدیریت چندین جنگ بزرگ برای سقوط مراکز شهرها را ندارند. آن گروه در ماه های گذشته، تلاش های مذبوحانه ای برای اشغال شهر لشکرگاه؛ مرکز ولایت هلمند انجام داد؛ اما در نهایت با تحمیل و تحمل تلفات سنگین، شکست خورد و عقب نشست. در ولسوالی های مهم ارغنداب، ژیری و پنجوایی قندهار نیز خیز بلند طالبان برای سقوط، ناکام ماند و آنها به شدت سرکوب شدند.
 
با این حال، کارشناسان مسایل امنیتی می گویند که این جنگ ها برای دولت به شدت فرساینده و پرهزینه است و از نیروهای امنیتی، قربانی های سنگین می گیرد و حتی تجهیزات بسیار استراتژيک مانند هلیکوپترهای ارتش که برای فراهم کردن حمایت های هوایی از جبهات زمینی، بسیار کارآمد و مؤثر هستند در جریان این جنگ ها نابود و ساقط می شوند.
 
از جانب دیگر، به باور آنها، درست است که طالبان قادر به ایجاد چندین جبهه جنگی برای سقوط مراکز شهری نیستند؛ اما آنها می توانند با راه اندازی نبردهای پراکنده در چند جبهه کوچک، قدرت متمرکز نیروهای دولتی برای سرکوب آن گروه در یک یا دو جبهه بزرگ را درهم بشکنند و به این ترتیب، به سرعت به اهداف خود برای ناامن کردن مناطق بیشتر و هدایت جنگ به داخل مراکز شهری، دست پیدا کنند.
 
نکته قابل تأمل این است که این جنگ ها تنها از منظر نظامی، نگران کننده و هولناک نیست؛ بلکه پیام ها و پیامدهای سیاسی مستتر در آن هم بسیار حایز اهمیت است و نشان می دهد که طالبان با تعلیق همه تلاش های صلح، اولویت را به جنگ داده اند.
 
دلایل این رویکرد چیست؟
 
نخستین مساله این است که امریکا به طور غیر مسئولانه ای تصمیم به خروج کامل گرفت؛ یعنی پیش از آنکه جنگی را که خودش آغاز کرده بود، به پایان برساند و توافقی برای صلح پایدار و قابل تضمین میان افغان ها حاصل شده باشد. این بهترین تصمیم برای طالبان بود؛ زیرا آنها هیچ تمایلی با امضای توافق صلح با طرف های داخلی و دولت ندارند. برای آن گروه تنها مانع بزرگ در مسیر بازگشت شان به قدرت و احیای دوباره رژيم امارت، حضور نظامی امریکا بود که اکنون بدون الزام به یک توافق صلح، تحقق می یابد.
 
به این ترتیب، طالبان عمدا بر آتش جنگ دمیده اند تا همزمان با پایان حضور نظامی غرب، تمهیدات بازگشت خود به قدرت از طریق ساقط کردن دولت را فراهم سازند.
 
نکته دیگر این است که اگر هدف امریکا تأخیر چندماهه در خروج از افغانستان، دستیابی به یک توافق صلح باشد و طالبان هم مجبور باشند که در آن شرکت کنند، برای کسب امتیازهای بیشتر، نیازمند به نمایش حداکثر قدرت و خشونت هستند. این مهم اگر با اشغال یک یا چند مرکز ولایتی همراه باشد، به طالبان قدرت مضاعف می بخشد و جایگاه آن گروه در میز مذاکره و معادلات صلح را چندین برابر تقویت خواهد کرد.
 
البته در این میان، آنها توجیه لازم برای ارتکاب خشونت های جنایتکارانه و مرگبار را نیز در اختیار دارند و آن نقض توافق دوحه از سوی امریکا به دلیل عدم اجرای تعهد به خروج کامل از افغانستان تا اول ماه می است؛ موضوعی که طالبان پیش‌تر درباره پیامدهای آن به امریکایی ها هشدار داده اند.
 
با توجه به این واقعیت ها صلح عملا در تعلیق است و نشست استانبول هم که طالبان گفته اند در آن شرکت نمی کنند، بدون حضور آن گروه، معنا و فلسفه خود را از دست می دهد و احتمالا برگزار نخواهد شد. در این شرایط، به احتمال قوی، جنگ های بزرگ در راه است و مردم افغانستان باید خود را برای روزهای فاجعه بارتری آماده کنند؛ روزهایی که برای ساکنان ولایت هایی مانند غزنی از همین اکنون شروع شده است.
 
علی موسوی - جمهور