فصل پساخروج؛ استقلال یا فروپاشی؟

اشرف غنی؛ رییس جمهوری در مقاله‌‌ای در مجله فارین افرز (Foreign Affairs) امریکا با اشاره به تصمیم خروج کامل نیروهای غربی از افغانستان نوشته است که کشور در حال وارد شدن به "یک مرحله نامشخص است" و او تلاش دارد "بهترین راه حل ممکن برای حفظ حاکمیت ملی، جمهوری اسلامی، دموکراسی، اتحاد و بی‌طرفی" افغانستان را جستجو کند.
 
آقای غنی شرایط کنونی افغانستان را مرحله فرصت و خطر برای دولت، طالبان و کشورهای منطقه و جهان خوانده است.
 
او نوشته است که خروج نیروهای امریکایی و ناتو فرصتی برای دستیابی به حاکمیت واقعی برای مردم افغانستان است. "طی ۲۰ سال گذشته، ۴۰ کشور مختلف نیروهای خود را به افغانستان اعزام کردند؛ اما بعد از این همه تصمیمات مربوط به رویکردهای نظامی با طالبان و سایر گروه‌های تروریستی توسط خود دولت افغانستان اتخاذ می شود."
 
او افزوده که "در حقیقت، توجیه طالبان برای جنگ - جهاد، علیه قدرت خارجی - هم دیگر از بین رفته است".
 
مقاله تازه آقای غنی برخلاف مواضع داخلی رهبران افغانستان پس از تصمیم امریکا و دیگر کشورهای غربی درباره خروج کامل از افغانستان، به تمامی حاوی امید و اطمینان نیست؛ بلکه در عین حال در آن نسبت به وضعیت دشوار پیش رو نیز بی پروا هشدار داده است.
 
توصیفات آقای غنی از «مرحله نامشخص» پس از خروج قوای خارجی و نیز «تهدید و خطر»‌ برای افغانستان، منطقه و جهان و نیز هشدار او درباره خطر جاری شدن سیلی از پناهجویان افغان شبیه آنچه در سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد نشان می دهد که رییس جمهوری در این مقاله تلاش کرده است که واقعیت های جاری و احتمالات هرچند تلخ آینده را نیز منعکس کند.
 
دلیل این دوگانگی تا حدودی مشخص است. مواضع داخلی دولتمردان افغان درباره خروج، غالبا مصرف سیاسی و تبلیغاتی دارد و آنها در این مرحله می خواهند به مردم اطمینان دهند که دولت، قوی و مستحکم و پایدار است و در برابر بادهای ویرانگری که از افق خروج قوای خارجی می وزد، مقاومت خواهد کرد و پایدار باقی می ماند. با این حال، مقاله آقای غنی که به زبان انگلیسی و برای یک نشریه معتبر امریکایی نوشته شده، بازتاب دهنده نگاه رهبر کنونی دولت افغانستان نسبت به پیامدهای خروج بی محابای امریکا و ناتو است. او در این مقاله به زبان غربی ها با غربی ها سخن گفته و مخاطب او جامعه جهانی و قدرت های غربی هستند نه مردم افغانستان. به همین دلیل، رییس جمهوری در این نوشته مفصل به تهدیدها و فرصت ها اشاره کرده و نوشته است که آینده ای مشخص و قابل تضمین وجود ندارد و آینده را او و کسانی که اکنون در متن و محور تصمیم گیری هستند، خواهند ساخت.
 
آقای غنی به فرصت های پس از خروج اشاره کرده است؛ از جمله اینکه افغان ها می توانند پس از ۲۰ سال، حاکمیت ملی خود را بازیابند و خودشان درباره سرنوشت شان تصمیم بگیرند. این به معنای آن است که حتی اشرف غنی هم اعتقاد دارد که افغانستان در ۲۰ سال گذشته، یک کشور اشغال شده بوده و قدرت های غربی به ویژه امریکا همه امور و مقدرات آن را کنترل می کردند و افغان ها صلاحیت تصمیم گیری مستقلانه درباره سرنوشت خویش را نداشتند.
 
او در این باره به صورت تلویحی، ماهیت تصمیم هایی که امریکا و غرب درباره مبارزه با طالبان  دیگر گروه های تروریستی اتخاذ کرده اند را مورد انتقاد قرار داده و تصریح کرده که خروج قوای خارجی، این فرصت را در اختیار افغان ها قرار می دهد که از این پس، خودشان در این باره تصمیم بگیرند؛ تصمیمی که از نظر او بستگی زیادی به رویکرد طالبان دارد. اگر آن گروه بجنگند، نیروهای افغان علیه آنان خواهند جنگید و اگر صلح کنند، دولت آماده صلح است؛ حتی اگر برایند آن توافق بر تشکیل دولت انتقالی و استعفای زودهنگام خود او باشد.
 
دیگر فرصتی که از نظر اشرف غنی پس از خروج فراهم می شود، زیر سؤال رفتن مشروعیت جنگ – جهاد طالبان است. آنها دیگر بهانه ای برای جنگیدن و یا توجیه جنگ شان ندارند.
 
این درست است؛ اما به نظر می رسد که نتوانسته تاثیر ملموسی بر رویکرد ستیزه جویانه طالبان بگذارد.
 
با این حال، از دید آقای غنی، خروج بستری برای احراز استقلال، حاکمیت ملی و خوداتکایی افغان ها فراهم کرده. او در عین حال، نگران است. یکی از این نگرانی ها وقوع مهاجرت انبوه مردم افغانستان به شیوه سال ۲۰۱۵ است.
 
رییس جمهوری به طور پیوسته خود را به عنوان منجی افغانستان از وضعیت نامشخص پساخروج معرفی کرده و تأکید ورزیده که می خواهد "بهترین راه حل ممکن برای حفظ حاکمیت ملی، جمهوری اسلامی، دموکراسی، اتحاد و بی‌طرفی" افغانستان را ارائه کند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور