بحران شمال؛ سایه تهدید بر منطقه نفوذ روسیه

حمدالله محب؛ مشاور امنیت ملی رئیس‌ جمهوری در گفتگو با خبرگزاری ریانووستی روسیه گفته است که دولت آماده است با طالبان و گروه‌های دیگر در افغانستان یک حکومت مشارکتی ایجاد کند.
 
محب همچنین گفته است که وضعیت در شمال افغانستان در مرحله حساسی قرار گرفته و نیروهای دولتی در حال آماده‌سازی حمله متقابل در این مناطق هستند.
 
محب با اشاره به خروج نیروهای خارجی از افغانستان گفته است: «امریکا تصمیم به خروج کامل نیروهایش از افغانستان گرفته است؛ اما مهم‌ترین چیز این است که ما چگونه از این فرصت برای ایجاد یک افغانستان با ثبات و ایجاد ثبات در منطقه استفاده کنیم.»
 
او افزوده است: «این یک چالش برای کشور ما در سطح ملی است؛ اما برای کل منطقه نیز یک چالش است؛ زیرا اگر نتایج مطابق خواسته همه ما نباشد، همانطور که مردم افغانستان می خواهند، در درجه اول برای افغانستان و بعد برای کشورهای آسیای میانه و روسیه پیامد جدی خواهد داشت.»
 
حق با آقای محب است. وضعیت بحرانی امنیتی در افغانستان بازخوردها و پیامدهای جدی منطقه و فرامنطقه ای خواهد داشت. کشورهای همسایه و منطقه نمی توانند در برابر این وضعیت بی تفاوت باشند.
 
آنها دو انتخاب بیشتر ندارند: یا باید در کنار دولت افغانستان قرار بگیرند و یک جبهه منطقه ای را برای مبارزه با تروریزم تشکیل دهند و یا با طالبان وارد تعامل شوند و قدرت و سلطه آن گروه را به رسمیت بشناسند.
 
کدامیک کم خطرتر و پربازده تر است؟
 
دولت افغانستان یک عضو مسئول جامعه بین المللی است. معتقد به گسترش روابط مبتنی بر احترام و همکاری با کشورهای همسایه و منطقه و در صدد استقرار نظم و ثبات و امنیت برای رسیدن به توسعه اقتصادی سودمند و پایدار می باشد. در مقابل اما گروه طالبان قرار دارد؛ نیرویی ایدئولوژیک، انحصارطلب و غیر مسئول که تنها در برابر منافع یک کشور منطقه، تعهد دارد، با گروه ها و شبکه های مخوف تروریستی در عرصه بین المللی و منطقه ای، پیوندهای عمیق و دیرینه برقرار کرده و در صدد برافراشتن رژيمی بنیادگرا و رادیکال است که به احتمال قوی، بستر تولید و توسعه تروریزم در کل منطقه و چه بسا جهان خواهد شد.
 
با این حساب، وضعیت جاری در افغانستان به ویژه در شمال کشور، زنگ خطر را برای کشورهایی به صدا درمی آورد که از پیروزی طالبان، بیمناک اند و تروریزم را تهدیدی برای امنیت ملی خود می دانند.
 
این خطر به طور عمده، متوجه منطقه نفوذ روسیه در آسیای میانه است. تاجیکستان که در متن این تحولات قرار گرفته، اخیرا تصمیم گرفت تا هزاران نیروی نظامی را در مرز با افغانستان، مستقر کند. امامعلی رحمان؛ رییس جمهوری آن کشور همچنین طیفی از گفتگوهای دیپلماتیک را با رهبران روسیه، افغانستان، قزاقستان و ازبکستان راه اندازی کرد تا نگرانی خود درباره وخامت وضعیت را با آنان هم در میان بگذارد.
 
این تمهیدات نشان می دهد که رهبران همسایگان شمالی هم جدیت خطر را به خوبی درک کرده اند؛ اما آنچه تاکنون رخ داده، بی تردید کافی نیست و با سرعت تحولات در این سوی مرز، همخوانی ندارد.
 
همانگونه که آقای محب هم هشدار داده است پیامدهای ناشی از خروج نیروهای غربی، خطرات و تهدیدهایی را متوجه کشورهای همسایه و منطقه هم می کند. بنابراین، سازمان هایی مانند پیمان امنیت جمعی، شانگهای و... باید با برگزاری نشست های اضطراری، رسیدگی به پرونده امنیتی افغانستان و اتخاذ تصمیم های مقتضی و مناسب برای مواجهه با این بحران را در دستور کار قرار دهند.
 
از جانب دیگر، دولت افغانستان نیز اکنون باید از غرب فاصله بگیرد و دست از سرسپردگی ۲۰ ساله به امریکا و ناتو بردارد. این تعهد یکجانبه دیگر هیچ معنا و مبنا و منفعتی برای کابل نخواهد داشت.
 
زمان آن فرارسیده است که کابل برای یافتن حامیان معتمد، متعهد و مسئول در منطقه، تلاش کند. به نظر می رسد که بستر لازم برای تعامل استراتژيک با همسایگان شمالی برای دولت کابل به خوبی فراهم شده است. کابل باید از تهدیدی که از سوی افغانستان، متوجه امنیت و ثبات کشورهای همسایه و منطقه است، فرصت بسازد و آنان را به کمک و همکاری سازنده و مفید برای مهار این موج ویرانگر اشغال و ترور، مجاب کند.
 
در این میان، اگرچه زد و بندهای پنهانی مسکو با طالبان و استفاده طالبان از اهرم مبارزه با داعش برای تداوم و توسعه این زد و بندها یک مانع جدی در مسیر تحقق هدف یادشده محسوب می شود؛ اما انتظار می رود سفر اخیر محب به روسیه، سران مسکو را مجاب کرده باشد که خطر طالبان، کمتر از داعش نیست و پیوندهای پیچیده ای که این گروه به پیکارجویان چچن، ازبک، تاجیک و قزاق دارد، سلطه آن بر افغانستان را به تهدیدی مستقیم و بالفعل برای امنیت ملی کشورهای واقع در منطقه نفوذ استراتژيک روسیه تبدیل می کند؛ بنابراین، در شرایطی که امریکا دولت افغانستان را تنها رها کرده، روسیه می تواند جای خالی ایالات متحده را پر کند و وارد یک تعامل استراتژيک تازه شود؛ تعاملی که از یکسو تهدیدهای کنونی علیه منطقه نفوذ مسکو را مهار کند و از جانب دیگر، به احیای قدرت سنتی روس ها در منطقه راهبردی قلب آسیا منجر شود.
 
علی موسوی - جمهور