بمباران قندهار؛ نقض توافق دوحه یا فشار برای مذاکره؟

مقامات امریکایی تأیید کرده‌اند که ارتش این کشور در روزهای گذشته چندین حمله هوایی را برای حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان بر طالبان انجام داده‌ است.
 
ذبیح‌الله مجاهد گفت که در قندهار و شماری از مناطق دیگر بمباران صورت گرفته؛ اما به گفته او این بمباران تلفاتی نداشته است.
 
آقای مجاهد گفت طالبان نیروهای امریکایی را مسئول این بمباران می‌دانند و آن را به شدت تقبیح می‌کنند. به گفته سخنگوی طالبان این حملات "سرپیچی آشکار" امریکایی‌ها از مواد توافق‌نامه دوحه است و مسئولیت پیامدهای آن به دوش ایالات متحده خواهد بود. او تأکید کرد که طالبان در برابر این حملات بی‌تفاوت نخواهند بود.
 
این نخستین حملات هوایی ایالات متحده بر مواضع طالبان در زمان مأموریت فرانک کنت‌ مک‌کنزی؛ فرمانده ستاد مرکزی ارتش امریکا است که مسئولیت ماموریت افغانستان نیز به عهده او است. آقای مک‌کنزی به تازگی مسئولیت نیروهای امریکایی در افغانستان را بر عهده گرفته است.
 
حمله هوایی تازه امریکا بر مواضع طالبان در قندهار در شرایطی صورت می‌گیرد که نیروهای امریکایی و خارجی تقریبا به طور کامل افغانستان را ترک کرده اند. از سوی دیگر گفته می‌شود این حملات از بیرون از خاک افغانستان صورت گرفته است.
این به معنای آن است که امریکا حتی پس از خروج کامل از افغانستان همچنان طالبان را زیر نظر دارد و تحرکات آنها برای استیلای نظامی در سراسر افغانستان را برنمی‌تابد. دست‌کم ناظران نزدیک به دولت این گونه تفسیر می‌کنند.
 
از جانب دیگر تردیدهای بسیار جدی درباره عملیاتی شدن تهدید متقابل طالبان مبنی بر انتقام جویی و پاسخ واکنشی به حملات امریکا وجود دارد؛ زیرا در صورتی که نیروهای امریکایی به طور کامل افغانستان را ترک کرده باشند طالبان عملاً امکانی برای انتقام گیری از آنها نخواهند داشت.
 
افزون بر این، اگرچه پس از توافق دوحه امریکا بارها مواضع طالبان را بمباران کرده؛ اما طالبان همچنان از انتقام مستقیم از نیروهای امریکایی پرهیز کرده اند و دلیل آن فقدان توان عملیاتی طالبان نبوده؛ بلکه آنها منافع استراتژیک و دورنمای آینده خود را مد نظر داشته اند.
 
به عنوان مثال پیش از این، طالبان برخی پایگاه های خالی نیروهای امریکایی را هدف قرار داده اند؛ در حالی که می توانستند بر امریکایی ها تلفات وارد کنند و یا در مسیر خروج نیروهای امریکایی موانع سنگین قرار دهند.
 
اما آنها می دانند که در این بازی، بازنده اصلی خودشان خواهند بود؛ زیرا اگر امریکایی ها خروج را متوقف کنند و همچنان به طالبان به مثابه تهدیدی برای امنیت ملی و منافع راهبردی خود بنگرند در آن صورت شرایط به زیان آنان تغییر خواهد کرد.
 
از این منظر، هشدار ذبیح الله مجاهد مبنی بر اینکه آن گروه در قبال حملات جدید امریکا بی تفاوت نخواهد ماند پیش از آنکه یک تصمیم نظامی و عملیاتی باشد تهدیدی تبلیغاتی و میان خالی است.
 
برای امریکا اما این حملات اهداف سیاسی پیچیده‌ای دارد.
 
امریکا با علم به اینکه طالبان بلافاصله پس از انجام این حملات آن کشور را به نقض توافقنامه دوحه متهم خواهند کرد، اهداف مهمتر دیگری را مد نظر دارد؛ یکی از این اهداف فشار بر طالبان برای پذیرش قواعد مذاکره و صلح است.
 
اگرچه بر اساس توافق دوجانبه میان واشنگتن و نمایندگان طالبان در دوحه، دستیابی طالبان به قدرت قابل توجه سیاسی، امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد؛ اما پیروزی طالبان در جنگ مستقیم با دولت افغانستان و فروپاشی نظم ۲۰ ساله ای که با سرمایه گذاری‌های میلیاردی امریکا و متحدانش به وجود آمده خطرات غیر قابل جبرانی برای غرب خواهد داشت.
 
با این حساب حتی اگر حملات اخیر هوایی نیروهای امریکایی بر مواضع طالبان در قندهار را حمایت مستقیم و صادقانه از نیروهای امنیتی در برابر طالبان به شمار نیاوریم این حملات به هدف انتقال این پیام هشدارآمیز به طالبان صورت می‌گیرد که جز صلح و مذاکره راهی برای دستیابی به قدرت ندارند و اگر همچنان بر طبل جنگ بکوبند اراده و قدرت لازم برای مهار آن وجود خواهد داشت.
 
از سوی دیگر، به نظر می رسد که حملات هوایی قندهار با آغاز ماموریت فرانک مک‌کنزی؛ رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا (سنتکام) در افغانستان نیز ارتباط داشته باشد. او که اخیراً جانشین اسکات میلر؛ فرمانده نیروهای امریکایی در افغانستان شد شاید به این هدف این ماموریت جدید را به عهده گرفته که اقدامات نظامی علیه طالبان از بیرون از خاک افغانستان مثلاً از کشورهای خاورمیانه ای و پایگاه‌های نظامی امریکا در خلیج فارس را به خوبی مدیریت و کنترل کنند.
 
با توجه به این مساله آنچه در قندهار صورت گرفت می تواند سرآغاز ماموریت فرانک مک‌کنزی و رویکرد نظامی جدید امریکا مبنی بر سرکوب پایگاه های طالبان با استفاده از قدرت نظامی امریکا از بیرون از خاک افغانستان باشد. موضوعی که اگرچه هزینه‌های نظامی امریکا را بیشتر می‌کند؛ اما قدرت عملیاتی طالبان برای انتقام گیری را دشوار و غیر ممکن می سازد. البته باید تاکید کرد که همانگونه که در بالا هم اشاره شد هدف اصلی این حملات اعمال فشار سیاسی بر طالبان به منظور پذیرش قواعد مذاکره و صلح است و انتظار نمی رود که به مثابه یک رویکرد نظامی دیرپا و همیشگی مورد استفاده پنتاگون قرار بگیرد.
 
محمدرضا امینی - جمهور