سد مقاومت شکست؟

طالبان پس از درگیری شدید با نیروهای دولتی، شهر قندوز در شمال افغانستان را تصرف کردند.
 
اما میرویس استانکزی؛ سخنگوی وزارت داخله می‌گوید عمليات پاکسازی در شهر قندوز آغاز شده و بسيارى مناطق اين شهر از "وجود تروریستان" پاکسازى شده و پيشروی نیروهای امنیتی جريان دارد.
 
پیش از این یک مقام محلی به بی‌بی‌سی گفته بود که به جز میدان هوایی همه بخش‌های شهر به دست طالبان افتاده است. پرچم گروه طالبان در مرکز شهر برافراشته شده است.
 
ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی نشر شده صحنه‌های آشفته‌ای از فرار مردم در شهر را نشان می‌دهد و همچنین دیده می‌شود که ساختمان‌ها و دکان ها در آتش می‌سوزند.
 
از روز جمعه پنج شهر و مرکز ولایت‌ها از جمله شهر زرنج همجوار با ایران و شهر قندوز در شمال هم‌مرز با با تاجیکستان به دست طالبان افتاده است.
 
پس از سقوط ولایت نیمروز در غرب افغانستان چهار شهر مهم و استراتژیک در شمال کشور نیز به دست طالبان افتاد.
 
این رویداد نگرانی‌ها درباره چشم‌انداز امنیتی افغانستان به ویژه مناطق شمالی کشور را چندین برابر بیشتر کرده است.

نگرانی جدی این است که سد مقاومت علیه طالبان شکسته شده باشد و این گروه به تهاجم مهارناپذیر و پیشروی های گسترده خود در مسیر پیروزی نظامی ادامه دهد.
 
این خطر به ویژه پس از سقوط ولایت جوزجان که پایگاه قدرت قومی و سیاسی مارشال دوستم محسوب می‌شود تشدید شده است.
 
تصاویر منتشرشده از روند رویدادهای امنیتی در جوزجان نشان می دهد که طالبان قصر افسانه‌ای آقای دوستم را نیز اشغال کرده و با یونیفرم مارشالی او به نحو تحقیرآمیزی عکس یادگاری گرفته اند.
 
اگرچه به دنبال سقوط شبرغان گفته می‌شود که هواپیماهای امریکایی بی - ۵۲ نیز وارد عمل شده و مواضع طالبان را بمباران کرده اند؛ اما این اقدام نه قدرت نظامی طالبان را تضعیف کرده و نه مانع پیشروی های بیشتر آن گروه در شمال کشور شده است؛ زیرا در پی سقوط جوزجان، ولایت‌های مهم سرپل و قندوز و در پی آن تخار نیز به دست آن گروه افتادند.
 
در این میان به نظر می رسد که تاکتیک تکراری دولت برای اعزام ده‌ها نیروی ویژه ارتش برای سرکوب طالبان هم کارآمدی مورد انتظار خود را از دست داده است.
 
به عقیده کارشناسان مسائل نظامی از یک سو تعداد نفرات نیروهای ویژه ارتش به اندازه ای نیست که بتوانند در تمام جهات به مقابله با طالبان بروند و از جانب دیگر حتی اگر آنها بتوانند به طور موقتی مناطق اشغال شده را از افراد طالبان پس بگیرند و یا مانع پیشروی های بیشتر آن گروه شوند قدرت کافی برای حفظ مناطق آزاد شده و یا مقابله با موج حملات بعدی طالبان وجود ندارد.
 
نکته دیگر تسلط طالبان بر شهرهای استراتژیک و سرنوشت ساز است.
 
به عنوان نمونه سقوط ولایت راهبردی قندوز که چندین ولایت شمال افغانستان را به کابل پایتخت وصل می کند و از جانب دیگر، شاهراه اصلی قاچاق مواد مخدر از افغانستان به آسیای میانه و از آنجا به اروپا به حساب می آید به همان میزان که ضربه ای کوبنده بر قدرت مقاومت و بازدارندگی دولت افغانستان و متحدان آن محسوب می شود، توان طالبان برای به چالش کشیدن امنیت سایر ولایت های شمال کشور را هم چندین برابر افزایش می دهد.
 
بدیهی است که استراتژیست های پشت پرده طالبان نیز اهمیت حیاتی قندوز را درک کرده اند. به همین دلیل آن گروه در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ میلادی دوبار شهر قندوز را به اشغال خود درآورد. این به معنای آن است که طالبان کارکرد استراتژیک این شهر برای ناامن کردن شهرهای همجوار آن را به خوبی دریافته اند.
 
قندوز از نظر نمادین نیز برای طالبان اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا پس از سقوط رژیم امارت در سال ۲۰۰۱ میلادی این شهر آخرین نقطه ای بود که از سوی طالبان رها شد.
 
بر این اساس نگرانی‌ها درباره شکسته شدن سد مقاومت علیه طالبان در شمال، چندین برابر تقویت می شود.
 
در این میان، اگرچه سخنگویان و تریبون های دولتی افغانستان پیوسته تلاش می کنند تا خود را مسلط بر اوضاع نشان دهند؛ اما با وجود ضرورت این مهم در عرصه جنگ تبلیغاتی و تقویت قدرت روانی نیروهای امنیتی و متحدان محلی آنها برای مقابله با طالبان، این به تنهایی کافی نیست و نمی تواند معادلات یکجانبه جاری را به زیان طالبان و به نفع دولت دگرگون کند. به همین دلیل باید تاکید کرد که دولت به هر قیمتی نباید اجازه دهد که سد مقاومت علیه طالبان شکسته شود. این امر باید از رقابت های منفی و سوگیری های مسموم قومی و قبیله‌ای فراتر برود و به یک رسالت ملی تبدیل شود.
 
به عنوان مثال اشغال قصر پرشکوه دوستم و تحقیر رتبه مارشالی او از سوی جنگجویان طالبان نباید مایه خوشحالی اشرف غنی و دیگر رقبای آقای دوستم در درون دستگاه قدرت باشد؛ زیرا این امر اگر از یکسو به حیثیت و جایگاه و قدرت آقای دوستم ضربه وارد می کند ده ها برابر آن، هستی و حیات و بقای دولت به رهبری اشرف غنی را در معرض تهدید و فروپاشی قرار می‌دهد. پس سد آسیب دیده مقاومت علیه طالبان در شمال به سرعت باید احیا شود و این بدون هم افزایی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های همه مراجع و جریان های سیاسی و قومی امکان‌پذیر نیست.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور