دولت طالبان؛ موعدی که معلق ماند

خبرگزاری رویترز به نقل از منابع طالبان گفته که اعلان دولت جدید طالبان تا هفته آینده به تعویق افتاده است.
 
این در حالی است که سخنگویان طالبان گفته بودند که روز شنبه (۱۳ سنبله) طالبان دولت‌ خود را اعلان می‌کند.
 
پیش‌تر گزارش شد که احتمالا عبدالغنی برادر در راس دولت تازه طالبان خواهد بود.
 
گفته می‌شود که طالبان پست‌های کلیدی دولت را به مقام‌های خود این گروه اختصاص داده و برای کسانی از اقوام دیگر نیز پست‌هایی در دولت در نظر گرفته‌اند.
 
با وجود آنکه حدود سه هفته از سقوط کابل پایتخت به دست طالبان می گذرد آن گروه هنوز موفق به تشکیل دولت نشده است؛ این یعنی چالش های سنگین و پشت پرده وجود دارد و به احتمال زیاد، موانعی جدی در مسیر تشکیل یک دولت مورد وفاق دست کم برای همه جریان‌ها و گروه‌ها و رهبران قدرتمند در درون گروه طالبان هست.
 
بسیاری از صاحب نظران حتی اعتقاد دارند اکنون که طالبان هیچ رقیب قدرتمندی در برابر خویش نمی‌بینند این رقابت های درون‌سازمانی ، سوگیری‌های سیاسی و به احتمال قوی نمایش قدرت قبایل رقیب است که دولت طالبان را به چالش کشانده و توان رهبران آن گروه برای مدیریت بحران سیاسی در درون تشکیلات آن را به حداقل کاهش داده است.
 
اگرچه در این میان، شماری از کارشناسان نیز عقیده دارند که یکی از دشواری های فراروی طالبان، ناتوانی در عملیاتی کردن و تحقق وعده تشکیل «حکومت فراگیر» است که به عنوان یکی از موانع، تشکیل دولت جدید را به تاخیر انداخته؛ اما با توجه به قدرت نسبتا مطلق طالبان در تصمیم گیری درباره آینده سیاسی افغانستان، این چالشی نیست که دست‌کم ایجاد دولت انتقالی آن گروه با مشارکت نه چندان چشمگیر برخی بازیگران بیرون از دایره قومی و ایدئولوژیک طالبان را دشوار کند.
 
بر این اساس به نظر می رسد که رقابت های درون‌سازمانی و جنگ قدرت میان رهبران پرنفوذ قبایل پشتون، مانع چنین رویدادی شده و حتی گزارش‌هایی نیز وجود دارد که بر بنیاد آن تنش های سنگین میان جناح پرقدرت به رهبری سراج الدین حقانی و جریان میانه روتر طالبان به رهبری ملا برادر به میان آمده است.
 
از نظر نظامی، جریان سراج الدین حقانی خود را پیروز اصلی جهاد طالبان علیه نیروهای امریکایی می داند و معتقد است که آنها باید هسته مرکزی قدرت سیاسی را در آینده تشکیل دهند. در زمان جنگ آن گروه علیه دولت پیشین و نیروهای خارجی، این شبکه حقانی بود که ویرانگرترین عملیات‌ و مرگبارترین حملات را سازمان می داد و حتی در عرصه نبردهای منظم و میدانی هم طراح تئوریسین و رهبر اصلی نیروهای شبه نظامی طالبان محسوب می‌شد.
 
همزمان گروهی از آگاهان باور دارند که رقابت‌های شدیدی میان دو قبیله پرقدرت پشتون در درون گروه طالبان وجود دارد و به طور سنتی قبیله قدرتمند درانی در برابر جریان قبیله غلزایی قرار گرفته است.
 
حتی شماری از رسانه‌های خارجی هم گزارش داده اند که واگذاری کابل از سوی اشرف غنی به گروه طالبان، یک برنامه از پیش تعیین شده و توطئه و تبانی پنهانی میانه او و سران شبکه حقانی بود.
 
بر بنیاد این گزارش ها اشرف غنی پایتخت را به نیروهای سراج‌الدین حقانی یا خلیل الرحمان حقانی واگذار کرد؛ کسانی که رهبری شبکه حقانی را برعهده دارند و از نظر طیف بندی های درونی پشتون ها غلزایی محسوب می‌شوند یعنی همان قبیله ای که اشرف غنی به آن تعلق دارد.
 
از جانب دیگر، جریان به رهبری ملا برادر که درانی های طالبان را تشکیل می دهد و رهبری روند مذاکرات سیاسی آن گروه را بر عهده داشت با تأخیر وارد افغانستان شد و آقای برادر ابتدا به قندهار رفت و از قندهار وارد کابل شد. هم اکنون هم ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر گروه طالبان در قندهار به سر می‌برد و به نظر نمی‌رسد که هنوز وارد کابل شده باشد.
 
زمانی که آقای برادر در قندهار به سر می‌برد، گمانه‌زنی‌های فراوانی درباره ممانعت جریان حقانی از حضور او در کابل منتشر شد. اگرچه هنوز هیچ منبع رسمی و موثق، این گمانه‌ها را تصدیق و تایید نکرده است؛ اما اکنون که ملا برادر در کابل نیز حضور دارد طالبان هنوز نتوانسته اند شاکله کلی دولت جدید شان را مشخص کنند و این نشان می‌دهد که جنگ قدرت میان دو جناح یادشده به شدت جریان دارد.
 
به نظر می رسد که دست کم یکی از اهداف سفر غیر منتظره و از قبل اعلام نشده جنرال فیض حمید؛ رئیس سازمان استخبارات نظامی پاکستان به کابل نیز فرونشاندن این تنش بوده  و او به این منظور به افغانستان سفر کرده که از تکرار تجربه فاجعه بار جنگ قدرت مجاهدین پس از پیروزی بر دولت کمونیستی جلوگیری کند و اجازه ندهد که رقابت‌ها، تقابل ها و تنش های قومی و قبیله ای درون سازمانی، طالبان را از داخل متلاشی یا دست کم تضعیف کند.
 
افزون بر این، نمی توان این نکته مهم را نادیده گرفت که در روزهای اخیر، قطر و پاکستان، شاهد ترافیک سنگین دیپلمات های خارجی و قدرت های غربی بودند؛ دو کشوری که در محور معادلات اخیر افغانستان قرار دارند و به نظر می‌رسد که از حامیان جدی و استراتژیک طالبان هم هستند.
 
احتمال دارد که این سفرها و دیدارها نیز بر تصمیم طالبان برای تشکیل دولت جدید تاثیر گذاشته و موجب تاخیر و تعلیق وعده پیشین آن گروه مبنی بر اعلام دولت جدید آن در روز شنبه شده باشد.
 
به هر حال، صرف نظر از آسیب‌ها و زیان‌های ویرانگر ناشی از خلأ قدرت در افغانستان، ناتوانی طالبان در تشکیل دولت جدید نگرانی ها درباره آینده سیاسی افغانستان را تشدید کرده و خطر بروز بحران ها و ناپایداری های سنگین تر در آینده را بیش از پیش افزایش داده است.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور